पहिले शंभर... विनीत वर्तक

शंभर म्हंटल की समोर येते ते क्रिकेट. स्पेशली भारतीयांची उडी क्रिकेट च्या बाहेर जात नाही इतक ते आपल्या नसानसात भिनलेल आहे. क्रिकेट च्या पंढरी मद्धे पहिल्या शतकाला जितक महत्व आहे तितकच पण त्याहून थोड जास्तीच महत्व ह्या शतकाच अजून अनेक ठिकाणी आहे. आपली पहिली शंभरी आणी ती ही तितक्याच भव्य पद्धतीने जुळवून आणली तर “उसका मजा कूछ और ही हे” नाही का? असच काहीतरी होणार आहे फेब्रुवारी च्या पहिल्या आठवड्यात. शंभरी आणी ती ही अश्या तर्हेने की कोणी विचार केला नसेल.

१९६९ साली जेव्हा सुरवात केली तेव्हा एक साऊनडिंग रॉकेट उडवणारी संस्था म्हणून इस्रो ची ओळख होती. आता २०१७ साली एक जागतिक विक्रम करणाच्या उंबरठ्यावर स्वताला सिद्ध करायला इस्रो सज्ज होत आहे. अवकाश यान उडवण्यासाठी लागणार तंत्रज्ञान मिळवण्यासाठी एकेकाळी धडपडणाऱ्या इस्रो कडे सध्या ५०० कोटी पेक्षा जास्ती उपग्रह अंतराळात पाठवण्यासाठी च्या ऑर्डर पडून आहेत. हे यश नक्कीच एका रात्रीत मिळालेलं नाही. आज एकाच वेळी १०० उपग्रह एकाच वेळी एकाच रॉकेट मधून पाठवण्याच्या रेकोर्ड साठी इस्रो सज्ज होते आहे. खरे तर एकूण संख्या १०३ अशी आहे. पण सगळ्यात महत्वाच की ह्यातले तब्बल १०० उपग्रह भारताच्या बाहेरील देशांचे आहेत.

२०१६ मद्धे एकाच वेळी २२ उपग्रह प्रक्षेपित करून इस्रो ने आपल वर्चस्व निर्माण केल होत. आत्ता पर्यंत ५० पेक्षा जास्ती अनेक देशांचे उपग्रह यशस्वी प्रक्षेपित करणाऱ्या इस्रो ने स्वस्त आणी कमी वजनाच्या उपग्रहांच्या बाजारात आपल नाण खणखणीत ठेवल आहे ते १००% यशासह. पी. एस. एल. व्ही. च्या कामगिरीचा आलेख उंचावत नेत इस्रो ने त्याच्यावर अनेक प्रयोग केले. एकाच वेळी अनेक उपग्रह वेगवेगळ्या बनावटीचे, एकाच वेळी वेगवेगळ्या कक्षेत प्रक्षेपण. त्याच वेळी मंगळ मोहिमेच्या वेळी पण इस्रो चा विश्वास पी. एस. एल. व्ही. ने सार्थ ठरवला होता.

पी. एस. एल. व्ही सी – ३७ च्या सोबत इस्रो ह्यावेळी १०३ उपग्रह प्रक्षेपित करत आहे. ह्या आधी ८३ उपग्रह प्रक्षेपित केले जाणार होते. ज्यातील ८० हे वेगळ्या देशांचे तर ३ भारतीय होते. त्यात आणखी २० उपग्रह आणून इस्रो ने उपग्रहांची १०० गाठली आहे. १३५० किलो वजनाचे १०३ उपग्रह घेऊन पी. एस. एल. व्ही सी – ३७ येत्या फेब्रुवारी महिन्यात उड्डाण भरेल तेव्हा जगाच्या क्षितिजावर किंबहुना अवकाश क्षेत्रात भारताचा तिरंगा अश्या उंचीवर जाईल जी उंची अजून कोणाला गाठता आलेली नाही.

अमेरिका, इस्राईल, जर्मनी, नेदरलँड्स, स्वीझर्ल्यांड, कझाकस्तान अश्या अतिप्रगत ते प्रगत देशांचे वेगवेगळ्या धाटणीचे उपग्रह घेऊन इस्रो आपली शंभरी साजरी करत आहे. हे सगळे मायक्रो उपग्रह असले किंवा कमी वजनाचे असले तरी त्यांची मांडणी आणी प्रक्षेपण अतिशय गुंतागुंतीच आहे. स्वताच्या गुणांवर विश्वास किंबहुना स्वताच्या कर्तृत्वावर विश्वास असल्याशिवाय जसा कोणताही फलंदाज शंभरी चा विचार करू शकत नाही. त्याच प्रमाणे इस्रो सुद्धा कुठेतरी त्याच्या वर्कहॉर्स वर असलेल्या विश्वास आणी त्याच्या सफलतेविषयी शाश्वत असल्याने इतक मोठ धाडस करत आहे. एकाच वेळी इतक्या मोठ्या प्रमाणात उपग्रहांच प्रक्षेपण आत्ता पर्यंत कधीच झालेलं नाही. त्यामुळे ही शंभरी इस्रो ला किंबहुना भारताला अवकाश क्षेत्रात एक मानाच स्थान तर देईलच पण प्रचंड मोठ्या प्रमाणात परीकीय चलन उपलब्ध करून देणार आहे.

पहिल्याच शंभरी साठी इस्रो कसून तयारी करते आहे. हा विक्रम पूर्ण होत नाही तोच इस्रो एका वेगळ्या तयारीसाठी तयारीला लागेल तो म्हणजे मार्च २०१७ साली सार्क उपग्रह किंवा ज्याला आता साउथ एशियन रिजनल फोरम ह्या नावाने संभोधल जाईल हा उपग्रह प्रक्षेपित केला जाईल. भारतासोबत श्रीलंका, मालदीव, बांगलादेश, नेपाळ, भूतान ह्या सर्व देशांना ह्याचा वापर करता येणार आहे. अफगाणिस्थान ला सुद्धा ह्यात घेण्यासाठी वाटाघाटी सुरु आहेत. हे जर झाले तर पाकिस्तान ला एकट पाडण्यात भारत यशस्वी होईलच पण रडीचा डाव खेळणाऱ्या ला खेळणे पण शक्य होणार नाही आहे. इस्रो च्या पहिल्या शंभरी साठी अभियंते, वैज्ञानिक ह्यांना खूप खूप शुभेच्या आणी इस्रो पुन्हा एकदा ह्यात यशस्वी होईल ह्या आशेने एका भारतीयाकडून मानाचा सलाम.