सुखातलं समाधान की समाधानातलं सुख?... विनीत वर्तक ©

 सुखातलं समाधान की समाधानातलं सुख?... विनीत वर्तक ©

आयुष्याच्या पहिल्या श्वासापासून ते अखेरपर्यंत माणूस सुखाच्या क्षणांसाठी धडपडत असतो. ते क्षण जितके जास्ती, तितकंच आयुष्य समृद्ध आणि आनंदी असतं असं आपण मानतो. सुख कोणत्याही स्वरूपात असो, मग तो पैसा, उन्नती, भरभराट, शिक्षण, नोकरी, जोडीदार असे अनेक टप्पे त्यात येतात. प्रत्येक टप्प्यावर आपल्याला ते मिळावं ह्यासाठी माणूस जीवाचं रान करतो, पण ते खरंच मिळतं का? मिळालं तरी किती टिकतं? ह्याचा उलगडा व्हायला आयुष्य निघून जातं. आनंदाची/सुखाची व्याख्या आपण करू तशी सापेक्ष असते. आपण आयुष्यभर सुखातून समाधान शोधतो पण समाधानातलं सुख नेहमीच चिरकाळ टिकणारा आनंद देतं.

दहावीला ९०% मिळाले ही गोष्ट खूप आनंदाची/सुखावह गोष्ट असू शकेल, पण ते किती वेळ टिकते? हे ९०% आपल्याला हव्या त्या कॉलेजला प्रवेश मिळवून देतील ह्याची शाश्वती नाहीच. सुखाने समाधान होईलच अस नाही. खूप पैसा कमावला पण तो किती काळ टिकेल? किंवा टिकवता येईल ह्यावर आनंदाचे क्षण अवलंबून असतात. पैश्याने सुख विकत घेतलं पण समाधान? हवा तसा जोडीदार शोधला; रंग, रूप, शिक्षण, सामाजिक पातळीवर जुळणारा, तरी तो किंवा ती आपल्याला किती समाधान देईल ह्यावर सुख अवलंबून आहे. थोडक्यात काय, तर आनंद आणि सुख हे सापेक्ष असते. त्याला मर्यादा असते. त्याचा शेवट असतो आणि सगळं मिळवूनसुद्धा ते मिळेलच ह्याची खात्री नसते. मग नक्की कशाचा शोध घ्यावा, सुखातल्या समाधानाचा कि समाधानातल्या सुखाचा?

आपलं लिखाण लोक वाचतात ह्याचा आनंद मला नक्कीच खूप होतो. आपले लिखाण खूप लोकांपर्यंत जाते, फेसबुकवर अनेक लाईकचा पाउस, तर व्हाट्सअप वर अंगठ्यांचा भडीमार होतो. आनंदी वाटतंही पण कुठे तरी ते त्या क्षणापुरतंच असतं. म्हणजे तो क्षण गेला की त्यातलं नावीन्य संपत जातं. नक्कीच कुठेतरी मनात छान भावना नेहमीच राहते, पण ती मनातच, त्याने समाधान होतेच असं नाही. मनाला समाधान वाटणाऱ्या गोष्टीत खरं सुख आणि आनंद असतो. हजारो लाईक आणि शेकडो कमेंटमध्ये जे समाधान मिळत नाही, ते एका कमेंटमध्ये मिळून जाते. म्हणूनच अश्या कमेंट किंवा दिलेली दाद माझ्यासाठी समाधानातलं सुख देतात, ज्यांच्या शोधात मी नेहमीच असतो.

माझा “आयुष्याला घडवणारी माणसं” हा लेख वाचून एक छान प्रतिक्रिया आली. “माझ्या आयुष्याच्या जडणघडणीत माझ्या लहान बहिणीचा खूप हात होता. मे महिन्यात तिच्याकडे राहिले असताना काही वादामुळे आमच्यात वितुष्ट आलं. आपल्या घरी आल्यावर पुन्हा तिच्याकडे कधी जायचं नाही, असंच मनाशी ठरवलं. पण तुझा लेख वाचला आणि आयुष्याला घडवणाऱ्या त्या बहिणीची मला आठवण झाली. सगळं बाजूला ठेवून पुन्हा तिला भेटून आले, मळभ दूर झालं. आता त्या निरभ्र आकाशाला पुन्हा अनुभवते आहे”. हे वाचून मी क्षणभर स्तब्ध झालो. आपले शब्द कोणाच्या आयुष्यात इतके सुंदर क्षण आणू शकतात, हे समाधान मला जे सुख देऊन गेलं, ते मी शब्दांत पण मांडू शकत नाही.

माझ्या पुस्तकाचा प्रकाशन सोहळा होता. माझ्या आईबाबांना माझ्या लिखाणाबद्दल काहीच माहिती नव्हतं. म्हणजे आईला खूप कल्पना होती कारण तिचे आणि माझे शाब्दीक वाद चालूच असायचे. पण बाबा मात्र खूपच अनभिज्ञ होते. समोर असलेले सगळेच वाचक, त्यातले काहीजण तर पहिल्यांदा भेटलेले. समोर येऊन जेव्हा माझ्या लेखांबद्दल आणि माझ्याबद्दल बोलत होते तेव्हा त्यांच्या कौतुकांच्या शब्दांपेक्षा बाबांच्या डोळ्यात दिसलेल्या आनंदाश्रूनी जे समाधान आणि सुख दिलं, त्याची तुलना कशानेच होऊ शकत नाही.

इस्रोच्या लेखावर एका ७० वर्षांच्या आजीनी मला अभिप्राय पाठवला होता. “इतके वर्षं मला कुतूहल होतं, की नक्की रॉकेटमधून एकतर हे उपग्रह पाठवतात कसे? एकाच वेळी वेगवेगळ्या कक्षेत ते स्थापन कसे करतात? त्यांची कक्षा अशी वेगवेगळी का? अश्या अनेक प्रश्नांना गेल्या कित्येक वर्षांत मी उत्तरं शोधू शकली नव्हती, आज तुझ्या लेखांमुळे त्याची उत्तरं मिळाली”. माझा लेख विज्ञानाच्या कक्षेत येतो की नाही हे मला माहीत नाही! तो पूर्ण असतो का, मला माहित नाही! पण तो जर एका ७० वर्षांच्या आजींना समजत असेल, तर तो नक्कीच सगळ्यांपर्यंत पोहोचत असेल. हे समाधान कित्येक पुरस्कार आणि पुस्तकाच्या विक्रीच्या खपाच्या आकड्यांपेक्षा जास्ती आहे.

आयुष्यात आपण कशाच्या मागे धावायचं, हे आपण ठरवायचं. 'सुखातल्या समाधानाकडे' की 'समाधानातल्या सुखाकडे'!! दोन्हीकडे आनंद आणि सुख आहेच. 'सुखातलं समाधान' कदाचित आपण पटकन मिळवू, पण ते चिरकाल टिकेल ह्याची काहीच खात्री नाही. तर 'समाधानातलं सुख' मिळायला कदाचित खूप वर्षं जातील, पण ते चिरकाल आनंद देणारं असेल, अगदी शाश्वत! प्रसिद्धी, लाईक, शेअर आणि आपल्या स्व-ला मिळणाऱ्या सुखापेक्षा लिखाणातून मला समाधान मिळतं. वर आलेल्या प्रतिक्रिया त्या समाधानातलं सुख मला देतात, जे चिरकाल माझ्यासोबत टिकणारं असतं. 'सुखातलं समाधान' की 'समाधानातलं सुख', आपण काय निवडायचं, ह्याचा विचार ज्याचा त्यांनी करायला हवा.

सुचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.