एलोन मस्क चं स्टारशिप... विनीत वर्तक ©

 एलोन मस्क चं स्टारशिप... विनीत वर्तक ©

एलोन मस्क हा एक ध्येयवेडा उद्योगपती आहे. जगाने ज्याची कल्पना केली नसेल किंवा जग विचार करते त्याच्या पाच पावलं पुढे विचार करून त्यातल्या कल्पनांना तो मूर्त स्वरूप देत आला आहे. त्याच्या उद्दिष्ठात तो कितपत यशस्वी झाला किंवा कसा यशस्वी झाला ह्याची व्याख्या जाणकार करतील. पण त्याला स्वप्न बघण्यापासून ते प्रत्यक्षात उतरवण्या पर्यंत आजवर कोणी रोखू शकलेलं नाही किंबहुना त्याच्या ह्याच जिद्दीमुळे तो आज जगातला सगळ्यात श्रीमंत माणूस आहे. आज त्याच्याकडे १८२.९ बिलियन अमेरिकन डॉलर इतकी प्रचंड संपत्ती आहे. सध्या तो एका नवीन स्वप्नावर काम करतो आहे ज्याचं नाव आहे 'स्टारशिप'. याच्या नावावरून एखाद्या चित्रटातील किंवा स्टार ट्रेक सारख्या मालिका ज्यांनी बघितल्या असतील तर त्यात दाखवण्यात येणार शेकडो लोकांना घेऊन अंतराळात विहार करणारं एखादं अवाढव्य अंतराळातील यान असेल असा आपण अंदाज केला तर तो अगदी बरोबर आहे. कारण शेकडो लोकांना परग्रहावर घेऊन जाणारं 'स्टारशिप' एलोन मस्क प्रत्यक्षात बनवतो आहे. तर काय आहे हे 'स्टारशिप'? हे समजून घेणं महत्वाचं आहे कारण कदाचित आपली येणारी पिढी किंवा आपणसुद्धा यातून अंतराळ प्रवासाला जाऊ शकणार आहोत.

'स्टारशिप' हे एका प्रणाली चा भाग आहे ज्याला 'सुपर हेवी' म्हंटल जाते. या संपूर्ण प्रणाली चे मुखतः तीन भाग होतात एक म्हणजे 'सुपर हेवी रॉकेट', दुसरं ह्या रॉकेट ला इंधन पुरवणाऱ्या टाक्या आणि तिसरं म्हणजे 'स्टारशिप'. स्टारशिप हे संपूर्ण प्रणाली च्या वरच्या भागात बसवलेलं असते. मधल्या भागात इंधन पुरवणाऱ्या टाक्या तर खालच्या भागात इंधनाचे प्रज्वलन करून त्यांना अंतराळात घेऊन जाणारी रॅप्टर इंजिन असतात. हे रॉकेट उड्डाणासाठी 'मेथॅलॉक्स' नावाच्या इंधनाचा वापर करते. खरे तर असं इंधन रॉकेट प्रणाली मध्ये वापरलं जात नाही. पण वर सांगितलं तसं एलोन मस्क आणि त्याची टीम जिकडे आपण थांबतो तिकडून विचार करायला सुरवात करतात. तर ह्या 'मेथॅलॉक्स' मध्ये मुख्य ऊर्जा देणारा घटक म्हणजे मिथेन आणि त्याच प्रज्वलन होण्यासाठी साथ देणारा ऑक्सिजन. मिथेन वापरण्यामागे हेतू आहे की स्टारशिप ची निर्मिती मुखतः मंगळाच्या सफारीसाठी एलोन मस्क करतो आहे. मंगळाच्या वातावरणात मिथेन जास्ती प्रमाणात आहे. मंगळवार पोहचल्यावर तिथल्या मिथेन चा इंधन म्हणून वापर करून पुन्हा पृथ्वीवर येण्यासाठी इंधन निर्माण करण्याची त्याची योजना आहे. त्यासाठी त्याने 'मेथॅलॉक्स' चा वापर स्टारशिप च्या निर्मिती मध्ये केला आहे. 

सुपर हेवी रॉकेट मध्ये ३४०० टन क्रायोजेनिक (ज्याच तपमान उणे -१५० डिग्री सेल्सिअस पेक्षा कमी) 'मेथॅलॉक्स' इंधन असते. रॉकेट उड्डाण भरताना २८ रॅप्टर इंजिन एकावेळेस इंधनाचे प्रज्वलन करून १६ मिलियन पाउंड चा दाब उत्पन्न करतात. ह्या दाबामुळे सुपर हेवी रॉकेट पृथ्वीचं गुरुत्वाकर्षण भेदून तब्बल १०० ते १५० टन वजनाचं साहित्य अंतराळात घेऊन जाऊ शकते. एकदा अंतराळात आपल्यावर ते स्टारशिप ला पुढल्या प्रवासाला पाठवून देईल आणि स्वतः आपल्या पंखांच्या साह्याने हे सुपर हेवी रॉकेट पुन्हा एकदा पृथ्वीवर त्याच्या ठरलेल्या ठिकाणी उतरेल. अश्या पद्धतीने रॉकेट च इंजिन पुन्हा जमीनीवर अचूकतेने उतरवण्याच तंत्रज्ञान स्पेस एक्स ने आधी पण आपल्या फाल्कन हेवी मध्ये दाखवून दिलं आहे. परत आलेली इंजिन आणि रॉकेट पुन्हा पुढच्या उड्डाणासाठी वापरता येतील आणि अश्या प्रकारे अंतराळ सफरींचा खर्च अतिशय कमी होणार आहे. 

एकदा का स्टारशिप अंतराळात पाठवलं की पुढला प्रवास करण्यासाठी त्याच्याकडे दोन पर्याय असतील. एक म्हणजे त्याच्यात पुन्हा एकदा इंधन भरून त्याने आणलेला १०० ते १५० टन वजनाचा भार हा चंद्राच्या किंवा मंगळाच्या दिशेने घेऊन जाईल. ह्या साठी स्टारशिप मध्ये ६ रॅप्टर इंजिन आहेत. जी स्टारशिप ला चंद्रावर किंवा मंगळावर घेऊन जाण्यास सक्षम असतील. हे इंधन अंतराळात मिळवण्यासाठी आधीच एक यान ज्याला टँकर म्हंटल जाते ते अंतराळात पार्क केलेलं असेल. त्याच्याशी जोडून स्टारशिप ला इंधनाचा पुरवठा केला जाईल. जर ते पुढे पाठवायचं नसेल तर त्यावर अजून जास्ती भार पृथ्वीच्या कक्षेत सोडण्याची योजना आहे (म्हणजे उपग्रह किंवा इंधन इत्यादी). पृथ्वीवर परतण्यासाठी एखाद्या ग्लायडर प्रमाणे स्टारशिप जमिनीच्या दिशेने प्रवास करेल. जमिनीजवळ आल्यावर त्याला अलगद झेलण्याची यंत्रणा स्पेस एक्स विकसित करत असून त्याला त्या प्रमाणे झेलून पुन्हा एकदा वापरासाठी तयार केलं जाईल. हे सगळं एखाद्या कथेप्रमाणे वाटत असलं तरी ही कल्पना प्रत्यक्षात उतरवण्याची यंत्रणा आणि तंत्रज्ञान स्पेस एक्स आणि एलोन मस्क ने तयार केली आहे. स्टारशिप चे अनेक व्हर्जन बनवण्यात येणार असून प्रत्येकाचं कार्य वेगळं असणार आहे. स्टारशिप मध्ये ४० खोल्या असणार असून प्रत्येक खोलीत २-३ लोकांना राहण्याची सोय असणार आहे. ह्याच तोंड एखाद्या मगरीच्या तोंडाप्रमाणे उघडणार असून त्यामुळे सामानाच चढ उतार, माणसांची ने-आण अतिशय सुलभ रीतीने करता येणार आहे. 

एकूणच काय तर स्टारशिप मानवाच्या तंत्रज्ञान प्रगतीमधील एक मैलाचा दगड ठरणार आहे. माणसाला अंतराळात सफर घडवून आणण्याचे सर्व ठोकताळे ह्या तंत्रज्ञानाने बदलून जाणार आहेत. असं नाही की हे प्रत्यक्षात यायला काही दशकं लागणार आहेत. एलोन मस्क च्या मते २०२४ पर्यंत स्टारशिप ची मंगळ यात्रेची सुरवात होणं अपेक्षित आहे. येत्या फेब्रुवारी २०२१ ला स्टारशिप एस.एन.९ ची चाचणी होणार आहे. ह्यातील प्रत्येक चाचणीत एलोन मस्क आणि स्पेस एक्स त्यांनी बघितलेल्या स्वप्नांकडे एक एक पाऊल पुढे टाकत आहेत. अर्थात ह्यात काही अडचणी येतील, काही वेळा अपयशाची चव चाखायला लागेल पण ज्या पद्धतीने ह्या तंत्रज्ञानावर स्पेस एक्स काम करत आहे ते बघता मंगळ सफारीचे दरवाजे हे दशक संपण्याआधी उघडणार आहेत हे नक्की आहे. त्या वेळेस कदाचित एलोन मस्क ने दुसऱ्या कोणत्या स्वप्नांचा पाठलाग करायला सुरवात केलेली असेल.

फोटो स्रोत :- गुगल 

सुचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.