The story of a yoga practitioner... Vinit Vartak ©

 The story of a yoga practitioner... Vinit Vartak ©

It was 1997 when a girl in Saudi Arabia was fighting for her life. At the age of 17, doctors diagnosed her with systemic lupus erythematosus (SLE). SLE is an autoimmune disease in which the body's immune system mistakenly attacks healthy cells in many parts of the body. In the world of football, just like the self-goal. the body begins to score a self-goal, Due to this she was facing many difficulties. Her diet was under control. Due to digestive problems and control over diet, she had lost a lot of weight, was tired. She was suffering from malnutrition. Joint pain, weakness, chronic fatigue, skin rashes, allergies, attention deficit, sleep problems and stiffness were all present in her daily life. The doctor was desperate. Medicines were being given but as the body was in self-destruction mode, its effect was not felt for hours. In such a difficult situation, she could see only one solution in front of her. That is 'yoga'.

The root of the word yoga is from the Sanskrit word 'yuj'. Which in simple words means 'to bring together'. Creating a dialogue between mind and body. Perhaps this is what the girl needed because her mind and body were out of sync. Her father was the founder of the Arabian People's Martial Arts Federation in Tunisia and Egypt. For the first time, she received a book from him that would tell her about yoga. She was somehow drawn to yoga by reading about yoga. People were knowing it's power for thousands of years. Somewhere in her hopeless life, she began to see a glimmer of hope. She watched several DVDs to learn more about yoga. And watched the video tapes. The journey of a yoga practitioner started from here.

Until 1997, the girl, who was weak due to her illness and constantly fainted due to dizziness, started attending school and college properly by the dawn of 1999. Doctors were baffled by the changes in her body after practicing yoga. She majored in psychology in college because she wanted to study the effects of yoga on the human mind. She was the first Arab woman to study yoga, an integral part of the fabric of Hindu culture, in a Muslim and Arab country. That girl's name was 'Nauf Marwai'.

Through yoga, she communicated with her body, where doctors were helpless and unresponsive to medicine. She overcame her illness from that. Nauf was experiencing the changes in the body due to yoga. From that she took a decision that turned her life upside down. In her words,

"The synergy between mental and physical health, the effects of gentle exercise in yoga and relaxation, and the control of breathing through yoga asanas made me realize the impact of stress on health development, especially immunity and psychosomatic diseases. I then decided to study yoga, not just reading, practicing, or studying it."

But the struggle was not over. In 2001, her illness reared its head again. She overcame this crisis again with the help of yoga, when she felt that her life was about to end. She knew only Yoga can save her and she fell in love with yoga. But in a Muslim country like Saudi Arabia, there was no one to teach yoga. Then she decided to go to India where yoga was born and study it. In 2003, she reached Tadak Kerala and started studying yoga. After studying yoga for 7 years, she got permission to teach yoga. As a yoga practitioner, she learned the importance of yoga. She took steps to take them to her country i.e. Saudi Arabia.

Teaching yoga was a revolutionary step in a Muslim country like Saudi Arabia where there are many restrictions on the freedom of women. There was nothing written in Saudi Arabia's law about what one had to do to open a yoga teaching institution. The importance of yoga was to be conveyed even to the highest leadership of Saudi Arabia. She did not give up. Princess Reema Bin Bandar, President of the Community Sports Federation, conveyed her wish to Saudi King Salman and Prince Mohammed Bin Salman. After the approval of all these, yoga was included in the sports policy. Nauf Marwai's yoga teaching institute is set to open in Saudi Arabia. 

What exactly is yoga? What does regular yoga entail? She took this idea to the whole of Saudi Arabia. She showed the people of Saudi Arabia about yoga teachers, its benefits and the changes it brings about in the personality. In 2015, Prime Minister of India Narendra Modi's proposal to celebrate International Yoga Day was unanimously approved by 175 out of 193 countries of the United Nations. In the same year Nauf Marwai established the 'Arab Yoga Foundation Group' in Saudi Arabia. According to Nauf Marwai,

Prime Minister of India Narendra Modi is the biggest promoter of yoga and wellness for the welfare of people and society. I and the entire yoga community are very grateful to him for this initiative, because on that day the entire world sealed the celebration of Yoga Day.

Nauf Marwai was honored with the Padma Shri in 2018 by the Government of India for studying and spreading yoga, which has been an integral part of Indian culture in Muslim countries like Saudi Arabia for the past two decades. She is one of the few non-Indians to receive this honor. Apart from that, She has received the Yoga Ratna award from the Asian Yoga Foundation.

My warmest salute to Nouf Marwai who studied and propagated Yoga Sadhana despite being from an Arab Muslim nation. I have no doubt that his journey as a yoga practitioner will help many people in the world embrace yoga. I wish him all the best for his future journey.

Jai Hind!!!

Photo Search Courtesy :- Google

1) Nauf Marwai receiving the Padma Shri award from the President of India in the first photo

2) Nauf Marwai receiving the Yoga Ratna award from Dr. Vinay Sahasrabuddhe, President of Culture Relations Council of India.

Notice :- Wording in this post is copyright.

एका योगसाधकाची गोष्ट... विनीत वर्तक ©

एका योगसाधकाची गोष्ट... विनीत वर्तक ©

१९९७ च वर्ष होतं जेव्हा सौदी अरेबिया मधे एक मुलगी आपल्या आयुष्याशी झगडत होती. वयाच्या १७ व्या वर्षी सिस्टेमिक ल्युपस एरिथेमॅटोसस (एसएलई) या रोगाचं निदान तिला झाल्याचं डॉक्टरांनी निश्चित केलं. एसएलई हा एक स्वयंप्रतिकार रोग आहे ज्यामध्ये शरीराची रोगप्रतिकारक यंत्रणा चुकून शरीराच्या अनेक भागांमध्ये निरोगी पेशींवर हल्ला करतात. फुटबॉल च्या जगतात जसा सेल्फ गोल प्रकार असतो तसाच शरीराच्या आत शरीर सेल्फ गोल करायला लागते.यामुळे तिला अनेक अडचणींचा सामना करावा लागत होता. तिच्या आहारावर नियंत्रण आलं होतं. पचनाच्या समस्या आणि आहारावर असलेल्या नियंत्रणामुळे तीच वजन अतिशय कमी झालं होतं, थकवा आला होता. कुपोषणाने ग्रस्त झाली होती. सांधेदुखी, अशक्तपणा, तीव्र थकवा, त्वचेवर पुरळ, ऍलर्जी, लक्ष कमी होणे, झोपेच्या समस्या आणि कडकपणा अश्या सगळ्या गोष्टी तिच्या रोजच्या आयुष्यात आ वासून समोर उभ्या होत्या. डॉक्टर हतबल होते. औषधे देत होते पण शरीर सेल्फ डिस्ट्रक्शन मोड मधे असल्याने त्याचा हवा तास परीणाम जाणवत नव्हता. अश्या कठीण परिस्थितीत तिला एकच उपाय समोर दिसत होता. तो म्हणजे 'योग'. 

योग शब्दाची मूळ उत्पत्ती संस्कृत मधल्या 'युज' शब्दापासून झालेली आहे. ज्याचा सोप्या शब्दात अर्थ होतो 'एकत्र करणे". मन आणि शरीर या दोघांमधे संवाद निर्माण करणे. कदाचित त्या मुलीला याचीच गरज जाणवत होती. कारण तिच्या मनाचा आणि शरीराचा ताळमेळ फसलेला होता. तिचे वडील अरेबियन लोकांच्या ट्युनिशिया आणि इजिप्त मधे असलेल्या मार्शल आर्ट फेडरेशनचे संस्थापक होते. त्यांच्याकडून तिला पहिल्यांदा योगा बद्दल माहिती सांगणार एक पुस्तक हाताशी लागलं. योगाविषयी आणि एकूणच हजारो वर्षाची परंपरा असलेल्या या शक्ती बद्दल वाचून ती कुठेतरी त्याच्याकडे ओढली जात होती. आपल्या निराशेच्या गर्तेत गेलेल्या आयुष्यात कुठेतरी तिला आशेचा किरण दिसायला लागला. योगा बद्दल अजून जाणून घेण्यासाठी तिने अनेक डी.व्ही.डी. आणि व्हिडीओ टेप्स बघितल्या. इकडूनच सुरु झाला एका योगसाधकाचा प्रवास. 

१९९७ पर्यंत आपल्या आजारपणामुळे अशक्त असलेली आणि सतत चक्कर येऊन बेशुद्ध पडणारी ती मुलगी १९९९ उजाडेपर्यंत शाळेत आणि कॉलेज मधे व्यवस्थित जायला लागली होती. योगाची उपासना केल्यानंतर तिच्या शरीरात होणारे बदल डॉक्टरांनी ही बुचकळ्यात टाकणारे होते. ती मानसशास्त्र हा विषय कॉलेज मधे घेतला कारण तिला योगामुळे मानवी मनावर होणारा परिणामांचा अभ्यास करायचा होता. एका मुस्लिम आणि अरब देशात हिंदू संस्कृतीच्या रचनेचा अभेद्य भाग असलेल्या योगाचा अभ्यास करणारी ती पहिली अरब महिला होती. त्या मुलीचं नाव होतं 'नौफ मारवाई'. 

डॉक्टर हतबल असलेल्या आणि औषधाला दाद न देणाऱ्या तिच्या शरीराशी तिने योगाच्या माध्यमातून संवाद साधला होता. त्यातून तिने आपल्याला असणाऱ्या आजारावर मात केली होती. योगामुळे शरीरात होणारे बदल नौफ अनुभवत होती. त्यातूनच तिने असा एक निर्णय घेतला जो तिच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा ठरला. तिच्या शब्दात, 

"मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य यातील समन्वय, योगामधले व्यायाम आणि विश्रांती करताना त्या सौम्य व्यायामाचा प्रभाव आणि योगासनांच्या माध्यमातून श्वासोच्छवासावर नियंत्रण यामुळे आरोग्याच्या विकासावर, विशेषत: प्रतिकारशक्ती आणि सायकोसोमॅटिक रोगांवर तणावाचा प्रभाव मला उमजला. त्यानंतर मी योगाच केवळ वाचन, सराव नाहीतर अभ्यास करण्याचा निर्णय घेतला.

पण संघर्ष संपलेला नव्हता. २००१ साली पुन्हा तिच्या आजाराने डोकं वर काढलं. आयुष्य संपते की काय असे वाटत असताना योगसाधनेने तिने पुन्हा या संकटावर मात केली. ती योगाच्या प्रेमात पडली. पण सौदी अरेबिया सारख्या मुस्लिम राष्ट्रात योग शिकवणारं कोणीच नव्हतं. मग तिने ठरवलं की योग जिकडे जन्माला आला त्या भारतात जायचं आणि त्याचा अभ्यास करायचा. २००३ साली तिने तडक केरळ गाठलं आणि योगाचा अभ्यास करायला सुरवात केली. तब्बल ७ वर्ष योगाचा अभ्यास केल्यावर तिला योग शिकवण्याची परवानगी मिळाली. एक योगसाधक म्हणून तिला जे योगसाधनेच महत्व कळलेलं होतं. ते आपल्या देशात म्हणजेच सौदी अरेबिया इकडे नेण्यासाठी तिने पावलं टाकली. 

सौदी अरेबिया सारख्या मुस्लिम देशात जिकडे स्त्रियांच्या स्वातंत्र्यावर अनेक बंधन आहेत तिकडे योगा शिकवण एक क्रांतिकारी पाऊल होतं. योगा शिकवण्याची संस्था उघडण्यासाठी काय करावं लागते याबद्दल सौदी अरेबिया च्या कायद्यात काहीच लिहलेलं नव्हतं. योगाचे महत्व पोचवायचं होतं  ते अगदी सौदी अरेबिया च्या सर्वोच्च नेतृत्वापर्यंत. तिने हार मानली नाही. राजघराण्यातील राजकुमारी रीमा बिन बंदर, सामुदायिक क्रीडा महासंघाच्या अध्यक्षा यांनी तिची इच्छा सौदी चे राजा किंग सलमान आणि राजकुमार मोहम्मद बिन सलमान यांच्या पर्यंत पोहचवली. या सर्वांच्या होकारानांतर योगाचा समावेश क्रीडा धोरणात करण्यात आला. नौफ मारवाई चा योग शिकवणारी संस्था सौदी अरेबियात उघडण्याचा रस्ता मोकळा झाला. 

योग म्हणजे नक्की काय? योगा नियमित केल्याने काय हाताशी लागते? हा विचार तिने संपूर्ण सौदी अरेबिया मधे नेला. योग शिक्षक, त्याचे फायदे आणि त्याच्यामुळे व्यक्तिमत्वात घडणारे बदल तिने सौदी अरेबिया च्या लोकांना दाखवून दिले.  २०१५ ला भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आंतरराष्ट्रीय योग दिवस साजरा करायचा प्रस्ताव युनायटेड नेशन च्या १९३ पैकी १७५ देशांनी एकमुखाने मंजूर केला. त्याच वर्षी नौफ मारवाई ने सौदी अरेबियात 'अरब योगा फाउंडेशन ग्रुप' ची स्थापन केली. नौफ मारवाई च्या मते, 

भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे लोक आणि समाजाच्या कल्याणासाठी योग आणि निरोगीपणाचे सर्वात मोठे प्रवर्तक आहेत. या उपक्रमासाठी मी आणि संपूर्ण योग समुदाय त्यांचे खूप आभारी आहोत, कारण त्या दिवशी संपूर्ण जगाने योग दिवस साजरा करण्यावर शिक्कामोर्तब केलं.

गेली दोन दशके सौदी अरेबिया सारख्या मुस्लिम राष्ट्रात भारतीय संस्कृतीचा अविभाज्य भाग असलेल्या योगा चा अभ्यास आणि प्रसार करण्यासाठी भारत सरकारने नौफ मारवाई यांना २०१८ साली पद्मश्री सन्मानाने सन्मानित केलं. भारतीय नसताना हा सन्मान मिळवणाऱ्या काही मोजक्या लोकांपैकी त्या एक आहेत. त्याशिवाय आशियायी योगा फाऊंडेशन तर्फे योग रत्न सन्मान ही प्राप्त झाला आहे. 

एका अरेबिक मुस्लिम राष्ट्रातून असताना पण योग साधनेची कास धरून त्याचा अभ्यास आणि प्रसार करणाऱ्या नौफ मारवाई यांना माझा कडक सॅल्यूट. त्यांनी केलेला योगसाधकाचा हा प्रवास जगातील अनेक लोकांना योगाची कास धरण्यात मदत करेल याबद्दल माझ्या मनात शंका नाही. त्यांच्या पुढल्या प्रवासाला माझ्या खूप खूप शुभेच्छा. 

जय हिंद!!!

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

१) पहिल्या फोटोत भारताच्या राष्ट्रपतींकडून पद्मश्री सन्मान स्वीकारताना नौफ मारवाई

२) योग रत्न हा पुरस्कार भारताच्या संस्कृती संबंध परिषदेचे अध्यक्ष डॉक्टर विनय सहस्रबुद्धे यांच्याकडून स्वीकारताना नौफ मारवाई 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.

Ek Duje Ke Liye... Vinit Vartak ©

 Ek Duje Ke Liye... Vinit Vartak ©

29 June 1986 was the day when Argentina won the Football World Cup for the second time. The architect of this victory was Diego Maradona, one of the best footballers in the world. A year later, a new star was born on the horizon of Argentina on June 24, 1987. No one would have guessed at the time that short height guy like Maradona, would one day win the World Cup for Argentina again wearing his number jersey. His name was Lionel Messi. On December 18, 2022, Argentina once again won the World Cup. The hero of their victory was of course Messi who scored two goals. Messi, who made the whole world crazy with his game, was enjoying the match with his three children, his life partner who made Messi crazy. Perhaps her mind wandered once more to the past, when Lionel Messi was no one, 'I'll marry you one day'. He kept his promise to her. Even after conquering the world, it was Lionel who had chosen her as his life partner as a child.

The story begins when Lionel Messi was just nine years old. He used to go to his friend Lucas Scaglia's house to play video games. One such day, while playing, Antonella Roccuzzo, who was a year younger than him, came to ask if they wanted anything. Antonella at first sight tugged at little Messi's heartstrings forever. Messi, who was very shy at that time, could not convey his feelings to her. But he took away from Lucas all the information about this dreamgirl in his house. Lionel's visits to Lucas's house increased to meet and spend time with Antonella, Lucas's cousin. They both became very good friends. 

On the one hand, the ghost of football entered Lionel's head, while his mind was constantly thinking about Antonella. Lionel would constantly visit Lucas's house, looking for opportunities from football practice. This week, Lionel's coach Enrique Dominguez sensed that he was not on the right track. They visit Lucas's dad and said he come to your house so frequently but he's very upset this week. Do you know anything about it? He asked that. Lucas father replied,

“Because the weekend is coming, Lucas' cousin Antonella is coming home. Lionel likes her a lot.

As Lionel and Antonella grew older, their friendship became even closer. That time was not for Facebook, Whatsapp or mobile. So Messi used to tell Antonella many things in his heart through letters.In one such letter he told Antonella, "One day you will be my life partner". Every relationship goes through many changes. During this time there are many occasions of difficulty where we are far away from our loved one. Lionel and Antonella's relationship also took a turn when Lionel's father decided to move to Barcelona in 2000. As the distance increased, there was a rift between the two. However, Lionel had not forgotten Antonella. On the one hand, the name Lionel Messi started to be popular in the world of football, but Messi's heart was stuck in Antonella.

The year was 2005. Antonella was only 17 years old when one of her friends died in an accident. She was devastated by the sudden departure of her friend. The shock was so great that she could not even go to college for several days. When Lionel heard the news of this, he threw his entire career aside and rushed to meet Antonella. Lionel not only met her but pulled her back out of that valley of sorrow. This was the time when their relationship blossomed. Both realized that they cannot live without each other.

But they hid their love from public view. Lionel kept his relationship hidden from the world until he turned 21. On 20 July 2007, Lionel revealed his relationship with Antonella to the world. But Lionel wanted to reach the pinnacle of his career. Antonella did not rush into marriage until he reached his peak. She only accompanied him throughout this journey. On 2017, Lionel Messi tied the knot with Antonella Roccuzzo, a promise he made to Antonella as a child.

Messi himself has said that the world is crazy about my football play, but it has nothing to do with Antonella. Messi says,

"She is tired of my football. Often when I come back home and say, 'Today I scored two goals or I scored a hat-trick', she is not interested at all.

According to Antonella, she doesn't love Lionel Messi, the football star, but Lionel, who threw everything aside and ran for me in my time of sorrow. So what he does in football has nothing to do with our relationship. "

One can tell from their chemistry that Lionel and Antonella are truly 'Ek Duje Ke Liye'. True love is always eternal. That's why even though he is at the peak of fame today, Lionel's mind only thinks about Antonella. Their love story is a lesson for many. True love doesn't depend on how you look, how much money you make or how famous you are, it's about feeling. As long as this awareness is alive, it always stands the test of time. All the best from me to Lionel and Antonella who set a beautiful example of their undying love to the whole world!!!

Photo Search Courtesy :- Google

Notice :- Wording in this post is copyright.

एक दुजे के लिये... विनीत वर्तक ©

 एक दुजे के लिये... विनीत वर्तक © 

२९ जून १९८६ चा दिवस होता जेव्हा अर्जेंटिनाने दुसऱ्यांदा फुटबॉल विश्वचषक स्पर्धा जिंकली. या वेळच्या विजयाचा शिल्पकार होता जगातील सर्वोत्तम फुटबॉलपटूंपैकी एक असलेला दिएगो मॅराडोना. यानंतर एका वर्षानी अर्जेंटिनाच्या क्षितिजावर एका नव्या ताऱ्याचा जन्म २४ जून १९८७ रोजी झाला होता. मॅराडोनाप्रमाणेच बेताची उंची आणि त्याच्याच नंबरची जर्सी घालून अर्जेंटिनाला एक दिवस पुन्हा विश्वचषक मिळवून देईल असा अंदाजही त्यावेळी कोणी केला नव्हता. त्याचं नाव होतं लायोनेल मेस्सी. १८ डिसेंबर २०२२ रोजी अर्जेंटिनाने पुन्हा एकदा विश्वचषकाला गवसणी घातली. त्यांच्या विजयाचा हिरो होता अर्थातच दोन गोल करणारा मेस्सी. ज्या मेस्सीने आपल्या खेळाने संपूर्ण जगाला वेड लावलं, त्या मेस्सीला वेड लावणारी त्याच्या आयुष्याची साथीदार त्याच्या तीन मुलांसह हा सामना अनुभवत होती. कदाचित तिचं मन पुन्हा एकदा भूतकाळात गेलं असेल, जेव्हा लायोनेल मेस्सी कोणीच नव्हता त्यावेळेस 'मी एक दिवस तुझ्याशी लग्न करेन'. हे त्याने तिला दिलेलं वचन पाळलं. जग जिंकल्यावरही तिच्यासाठी तोच लायोनेल होता, ज्याने लहानपणीच तिला आपल्या आयुष्याचा जोडीदार निवडलं होतं. 

ही गोष्ट सुरू होते जेव्हा लायोनेल मेस्सी अवघा नऊ वर्षांचा होता. आपला मित्र लुकास स्कॅग्लियाच्या घरी तो व्हिडीओ गेम खेळायला जात असे. असाच एक दिवस खेळत असताना त्याच्यापेक्षा एक वर्षाने लहान असलेली अँटोनेला रोकुझो त्यांना काही हवं का हे विचारत आली. अँटोनेलाने पहिल्या नजरेत त्या लहानग्या मेस्सीच्या हृदयाची तार छेडली ती कायमची. त्यावेळी एकदम लाजाळू असलेल्या मेस्सीला आपल्या भावना तिच्यापर्यंत पोहोचवता आल्या नाहीत. पण त्याने लुकास कडून त्याच्या घरी असलेल्या या परीची सगळी माहिती काढून घेतली. लुकासची चुलत बहीण असलेल्या अँटोनेलाला भेटण्यासाठी आणि तिच्या सोबत वेळ घालवण्यासाठी लायोनेलच्या फेऱ्या लुकासच्या घरी वाढायला लागल्या होत्या. त्या दोघांची खूप चांगली मैत्री झाली. 

एकीकडे लायोनेलच्या डोक्यात फुटबॉलचं भूत शिरलं होतं तर त्याचं मन सतत अँटोनेलाचा विचार करत असायचं. फुटबॉलच्या सरावातून संधी शोधून लायोनेल सतत लुकासच्या घरी जायचा. या आठवड्यात लायोनेलचं मन थाऱ्यावर नाही याचा अंदाज त्याचे प्रशिक्षक एनरिक डोमिंग्वेझ यांना आला. त्यांनी लुकासच्या वडिलांची भेट घेऊन लायोनेल सारखा तुमच्या घरी तर येतो पण या आठवड्यात तो खूप अस्वस्थ आहे. तुम्हाला याबद्दल काही माहित आहे का? अशी त्यांनी विचारणा केली. त्यावर त्यांनी उत्तर दिलं, 

“कारण शनिवार व रविवार येत आहे, लुकासची चुलत बहीण अँटोनेला घरी येणार आहे. लायोनेलला ती खूप आवडते.

लायोनेल आणि अँटोनेला जसे मोठे होत गेले तसे त्यांच्यातील मैत्री अजून घनिष्ट होत गेली. तो काळ फेसबुक, व्हाट्सएपचा किंवा मोबाईलचा नव्हता. त्यामुळे मेस्सी आपल्या मनातल्या अनेक गोष्टी पत्रांद्वारे अँटोनेलाला सांगायचा. अश्याच एका पत्रात त्याने अँटोनेलाला सांगितलं होतं की, "एक दिवस तू माझी जीवनसाथी होशील".    प्रत्येक नातं अनेक बदलांना सामोरं जात असतंच. याच काळात अडचणीचे असे अनेक प्रसंग येतात की जिकडे आपण आपल्या माणसापासून लांब होतो. लायोनेल आणि अँटोनेलाच्या नात्यातही असं एक वळण आलं जेव्हा २००० साली लायोनेलच्या वडिलांनी बार्सिलोना इकडे जाण्याचा निर्णय घेतला. जसं अंतर वाढलं तसं दोघांच्यामध्ये एक दुरावा आला. पण काही असलं तरी लायोनेल अँटोनेलाला विसरलेला नव्हता. एकीकडे फुटबॉलच्या जगात लायोनेल मेस्सी हे नाव गाजायला लागलं होतं पण मेस्सीचं मन मात्र अँटोनेलामधे अडकलेलं होतं. 

२००५ चं वर्ष होतं एका अपघातात अँटोनेलाची एक मैत्रीण एका अपघातात मृत्युमुखी पडली त्यावेळेस अँटोनेला फक्त १७ वर्षांची होती. आपल्या मैत्रिणीच्या अचानक जाण्याने ती कोलमडून पडली. हा धक्का इतका प्रचंड होता की ती कित्येक दिवस कॉलेजलाही जाऊ शकली नाही. या गोष्टीची बातमी लायोनेलला कळताच त्याने आपलं संपूर्ण करिअर बाजूला टाकत अँटोनेलाला भेटण्यासाठी धाव घेतली. लायोनेल नुसता तिला भेटला नाही तर दुःखाच्या त्या दरीतून तिला पुन्हा बाहेर काढलं. हाच काळ होता जेव्हा त्या दोघांमधल्या नात्याला प्रेमाचे धुमारे फुटले. दोघानांही कळून चुकलं की एकमेकांशिवाय ते राहू शकत नाहीत. 

पण आपल्या प्रेमाला लोकांच्या नजरेपासून त्यांनी लपवून ठेवलं. लायोनेलने २१ वर्षांचा होईपर्यंत आपलं नातं संपूर्ण जगापासून लपवून ठेवलं. २० जुलै २००७ रोजी लायोनेलने अँटोनेलासोबत असलेल्या आपल्या नात्याला जगासमोर आणलं. पण लायोनेलला आपल्या करिअर मधलं शिखर गाठायचं होतं. त्याने त्याचं शिखर गाठेपर्यंत अँटोनेलाने लग्नाची घाई केली नाही. या संपूर्ण प्रवासात ती फक्त त्याची सोबत करत राहिली. २०१७ रोजी लायोनेल मेस्सीने अँटोनेला रोकुझो सोबत जन्मगाठ बांधली, ज्याचं वचन त्याने लहानपणी अँटोनेलाला दिलं होतं. 

लायोनेल मेस्सीच्या ज्या फुटबॉलसाठी जग वेडं आहे, त्याचं काहीच अप्रूप अँटोनेलाला नाही असं खुद्द मेस्सीने सांगितलेलं आहे. मेस्सी म्हणतो, 

"तिला माझ्या फुटबॉलचा कंटाळा आला आहे. अनेकदा मी घरी परत येतो आणि सांगतो की, 'आज मी दोन गोल केले किंवा मी हॅटट्रिक केली' तेव्हा तिला त्यात अजिबात रस नसतो.

अँटोनेलाच्या मते ती फुटबॉलचा स्टार असलेल्या लायोनेल मेस्सी वर प्रेम नाही करत तर माझ्या दुःखाच्या काळात सगळं बाजूला टाकून माझ्यासाठी धावून आलेल्या लायोनेलवर प्रेम करते. त्यामुळे तो फुटबॉलमध्ये काय करतो याचा माझ्याशी काहीच संबंध नाही. "

लायोनेल आणि अँटोनेला खरोखर 'एक दुजे के लिये' आहेत हे त्यांच्या मधील केमिस्ट्री वरून कोणीही सांगू शकतो. खरं प्रेम हे नेहमीच शाश्वत असतं. त्यामुळेच आज प्रसिद्धीच्या शिखरावर असला तरी लायोनेलचं मन मात्र फक्त अँटोनेलाचा विचार करतं. त्या दोघांची प्रेमकहाणी अनेकांसाठी एक शिकवण आहे. खरं प्रेम हे तुम्ही कसे दिसता, किती पैसे कमावता किंवा किती प्रसिद्ध आहात यावर अवलंबून नसतं तर ते जाणिवेवर असते. ही जाणीव जोवर जिवंत आहे तोवर काळाच्या कसोटीवर ते नेहमीच खरं उतरतं. संपूर्ण जगापुढे आपल्या अतूट प्रेमाचं एक सुंदर उदाहरण उभं करणाऱ्या लायोनेल आणि अँटोनेलाला त्यांच्या पुढल्या प्रवासासाठी माझ्याकडून खूप खूप शुभेच्छा!!!

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.

Consciousness of the Universe (Part 3)... Vinit Vartak ©

Consciousness of the Universe (Part 3)... Vinit Vartak ©

In the previous section, we saw how Einstein defied the laws of quantum mechanics. The scientists of that time did not have the strength to oppose the ERP theory proposed by him and his colleagues. In fact, since we have not progressed so much in terms of technology, it is impossible to resolve the dispute about who is the real one. Einstein died on April 18, 1955. But by that time, many scientific researches were showing that quantum mechanics was suitable for solving many questions in the universe. Quantum mechanics gave answers to the questions that could not be solved by classical physics. But still the dispute about who is right was not settled. The concept of Quantum Entanglement in Quantum Mechanics was not popular with scientists. Scientists were still divided into two groups.

In 1964, Irish physicist John Bell resolved the Einstein and quantum mechanics debate. He presented a theorem called Bell's Theorem. Now let us understand this theorem in simple terms. Bell proposed in mathematical terms that suppose the particles of light had some hidden variables as Einstein expressed in his theorem, or that if the particles were moving with a certain motion, they would not change their state. They will remain in the state they are in. But Bell failed to prove it experimentally.

Here comes the three scientists who won the Nobel Prize this year. These three scientists experimentally proved that quantum mechanics is correct. Einstein is wrong. For this, our first Nobel laureate, John clauser, conducted an experiment in which he used three lenses. One had vertical lines like the bars of a jail door, while the other lens had horizontal lines. Between these two, he installed the lens of the third line at 45 degrees. If Einstein was right, the particle could not have escaped the third lens. Because if nature or Prakriti determined their direction, there was no question of them changing it. But actually the particle changed its direction and came out through the third lens.

To understand this, let us take an example. If the stick is vertical, it will pass through the first lens. From the gap between the two rows. But if it is horizontal, it will stick to the first lens. If the stick was moving vertically, it should have been stuck in the front 45 degree lens. But it doesn't happen. The stick changes its state. It is inclined at 45 degrees and passes through the gap of the lens. Next, it becomes horizontal in front of the third horizontal mesh and passes through it as well. This experiment revolutionized the entire scientific world. This experiment proved that particles change their state like sticks. They can change their position because they are not in any position but they change themselves as the situation arises. This conclusion revolutionized our understanding of quantum mechanics.

Anton Zeilinger, who was the third of these scientists, demonstrated quantum entanglement by making particles. He proved proportionally that regardless of the distance between these particles, one manifests its form at the same instant that the other manifests its opposite form. Apart from this, he demonstrated quantum teleportation based on the laws of quantum mechanics called quantum entanglement.

Quantum teleportation is a technique for transferring quantum information from a sender at one location to a receiver some distance away.

Quantum Entanglement between Quantum Mechanics and its Particles is going to change our entire life in the future. It has started. This bond between two particles is coming as a revolutionary step for message transmission. After quantum teleportation now comes quantum commuting. This computer has the ability to do these calculations at such an incredible speed that you will be amazed. To give an example, a current supercomputer would take a month to crack or find a 15-digit password. (Note here that you have to crack the password by doing as many number combinations as possible with the 15-digit number.) So if you use a quantum computer at that place, less than 1 minute is enough for that computer.

Do you realize what this means? Computers in our hands today or supercomputers in laboratories, research institutes are on the verge of becoming obsolete. Quantum computing is poised to transform the entire world and its information. The Nobel Prize awarded this year is special for this.These three are great not because they proved Einstein wrong, but because they led the world to a new turning point in quantum mechanics.

Although it all seems easy to read, it will take many decades to come true. Around 1938, the first computer was born. It came to India in 1969. And it took 1978 for him to come to our house. The real computer revolution took place at the beginning of the 20th century. When the desktop computer rested in our hands from laptops and iPads to phones. The reason for telling all this is that it took almost a century from the first computer to reach us. Although technology is rapidly changing and advancing, quantum computers may take at least 20-30 years to reach us. Because currently the way this technology works is not useful for our daily use. But this technology will be a boon for research labs, security, mathematics in space.

Many people will have the question, were all the theories proposed by Einstein wrong? Can we go faster than the speed of light then? So the answer is no. Einstein was only wrong about the laws of quantum mechanics, but his theory of relativity is still the foundation of physics today. Even if a particle with quantum entanglement changes its state instantaneously at an infinite distance, we will observe the changed state at the speed of light. What this means is that even if the disc becomes white at a distance of 10 billion light years, it will take 10 billion years for the message that it is white to reach us. That means Einstein is right there. We still cannot receive messages faster than the speed of light.

After reading all this, I am again turning towards Indian culture. What our forefathers wrote in the Vedas about spirituality and the overall cosmic structure seems to be coming true once again. Our ancestors always said or the basis of spirituality is that Prakriti, become one with nature. I strongly suspect that this convergence may be a form of quantum entanglement. It may not be scientifically based but when you are united on a different level you can do the impossible. From taking a bath in ice water to appearing as a god in ancient times. Could this involvement be the basis of the telepathy that many of us experience? Such a question is in my mind. Because when you engage with your man on a different level, distance often doesn't matter.

Often times we are surprised when a person thousands of kilometers away accurately predicts what will happen in a person's life, good or bad. But on a spiritual level, if our aura is in entanglement, then maybe the distance between the two persons does not make any difference. Of course these are my thoughts. I do not promote any religious things or superstitions. So far I have realized that when we think of spirituality from a scientific point of view, many things come together. Who knows, maybe in the future I will get answers to some unsolved questions.

This world is filled with many interesting things. We still don't understand the extent of its spread, let alone its bottom. So even today we cannot be sure that what we see is true. Because what we are seeing can be a form that we come across as an observer. Because the laws of quantum mechanics tell us that this can happen even today. Its complexity is such that it may take decades for these ideas to be digested. But this year's Nobel award has given the whole world the uniform of standing in front of Alibaba's cave. My strong salute to those anonymous researchers who honestly experimented with many possibilities in physics and presented their findings to us. The awareness of the universe that you have made. For that, the entire human race is very grateful to you.

finish

Photo Search Courtesy :- Google

Notice :- Wording in this post is copyright (Vinit Vartak ©).

विश्वाची जाणीव (भाग ३)... विनीत वर्तक ©

 विश्वाची जाणीव (भाग ३)... विनीत वर्तक © 

मागच्या भागात आपण बघितलं की कश्या पद्धतीने आईनस्टाईन ने क्वांटम मेकॅनिक्स च्या नियमांना धुडकावून लावलं. त्याने आणि त्याच्या सहकाऱ्यांनी मांडलेल्या ERP थिअरी ला विरोध करण्याचं सामर्थ्य तत्कालीन वैज्ञानिकांमध्ये नव्हतं. खरे तर तांत्रिक बाबतीत आपण तितकी प्रगती केली नसल्याने नक्की खरं कोण या वादाची उकल करणं अशक्य होतं. १८ एप्रिल १९५५ रोजी आईनस्टाईन चा मृत्यू झाला. पण त्या कालावधीपर्यंत क्वांटम मेकॅनिक्स विश्वातल्या अनेक प्रश्नांची उकल करण्यासाठी योग्य असल्याचं अनेक वैज्ञानिक संशोधनातून पुढे येत होतं. ज्या प्रश्नांची उकल क्लासिकल फिजिक्स मधून होत नव्हती त्याची उत्तर क्वांटम मेकॅनिक्स देत होतं. पण अजूनही बरोबर कोण हा वाद शमलेला नव्हता. क्वांटम मेकॅनिक्स मधील Quantum Entanglement ही संकल्पना वैज्ञानिकांच्या गळी उतरत नव्हती. वैज्ञानिक अजूनही दोन गटात विभागले गेले होते. 

१९६४ साली आयरिश फिजिसिस्ट जॉन बेल यांनी आईनस्टाईन आणि क्वांटम मेकॅनिक्स या वादावर उपाय शोधला. त्यांनी बेल थिअरम नावाचं एक प्रमेय सर्वांसमोर मांडलं. आता हे प्रमेय सोप्या शब्दात आपण समजून घेऊ. बेल ने गणिताच्या भाषेत असं मांडलं की समजा प्रकाशाच्या पार्टीकल मधे काही हिडन व्हेरिएबल्स असतील जसे की आईनस्टाईन ने आपल्या प्रमेयात व्यक्त केले होते तसेच किंवा जर पार्टीकल एक विशिष्ठ मोशन ने पुढे जात असतील तर ते आपली अवस्था बदलणार नाहीत. ते ज्या अवस्थेत आहेत त्याच अवस्थेत राहतील. पण बेल हे प्रयोगातून सिद्ध करायला कमी पडला. 

इकडेच येतात यावर्षी नोबेल पुरस्कार मिळालेले तीन शास्त्रज्ञ. या तीन शास्त्रज्ञांनी प्रयोगातून दाखवून दिलं की क्वांटम मेकॅनिक्स हे बरोबर आहे. आईनस्टाईन चुकीचा आहे. यासाठी आपले पहिले नोबेल पारितोषिक विजेते जॉन क्लाऊसर यांनी एक प्रयोग केला ज्यात त्यांनी तीन लेन्स वापरल्या. एकात जेलच्या दरवाज्याला उभ्या सळया असतात तश्या उभ्या लाईन्स होत्या तर दुसऱ्या लेन्स मधे आडव्या लाईन्स होत्या. या दोघांच्या मधे त्यांनी ४५ अंशात तिसऱ्या लाईन्स ची लेन्स बसवली. जर आईनस्टाईन बरोबर असेल तर पार्टीकल तिसऱ्या लेन्स च्या बाहेर पडणं शक्य नव्हतं. कारण जर निसर्ग अथवा प्रकृती त्यांची दिशा निश्चित करत असेल तर त्यांनी ती बदलण्याचा प्रश्नच नव्हता. पण प्रत्यक्षात पार्टीकल नी आपली दिशा बदलली आणि तिसऱ्या लेन्स मधून बाहेर आले. 

हे समजून घ्यायला आपण काठीच उदाहरण घेऊ. काठी उभी असेल तर ती पहिल्या लेन्स मधून आरपार जाईल. दोन सळ्यांच्या मधे असलेल्या गॅप मधून. पण ती आडवी असेल तर पहिल्याच लेन्स ला अडकेल. काठी जर उभ्यानेच पुढे जात असेल तर ती पुढल्या ४५ अंशात असलेल्या लेन्स मधे अडकायला हवी होती. पण तसं होत नाही. काठी आपली अवस्था बदलते. ती ४५ अंशात कलते आणि लेन्स च्या गॅप मधून पुढे जाते. पुढे तिसऱ्या आडव्या असणाऱ्या जाळीसमोर ती आडवी होते आणि त्यातून पण आरपार जाते. हा प्रयोग संपूर्ण विज्ञान जगताला कलाटणी देणारा ठरला. या प्रयोगातून सिद्ध झालं की काठी प्रमाणे पार्टीकल आपली अवस्था बदलतात. आपली स्थिती ते बदलू शकतात कारण ते कोणत्याच स्थितीत नसतात जशी परिस्थिती समोर येते त्या पद्धतीने त्या स्वरूपात ते स्वतःत बदल घडवतात. हा निष्कर्ष क्वांटम मेकॅनिक्स च्या आपल्या माहितीला कलाटणी देणारा ठरला. 

यातील जे तिसरे वैज्ञानिक होते Anton Zeilinger यांनी तर Quantum Entanglement असलेले पार्टीकल बनवून दाखवले. त्यांनी सप्रमाण हे सिद्ध केलं की हे पार्टीकल कितीही अंतरावर असले तरी एकाने आपलं स्वरूप दाखवलं की दुसरा त्याच क्षणी त्याच्या विरुद्ध स्वरूपात प्रकट होतो. या शिवाय Quantum Entanglement या क्वांटम मेकॅनिक्स च्या नियमाचा आधार घेत त्यांनी Quantum teleportation करून दाखवलं. 

Quantum teleportation is a technique for transferring quantum information from a sender at one location to a receiver some distance away.

येणाऱ्या काळात क्वांटम मेकॅनिक्स आणि त्याच्या पार्टीकल मधलं Quantum Entanglement हे आपल्या संपूर्ण आयुष्याचा कायापालट करणार आहे. याची सुरवात झालेली आहे. दोन पार्टीकल मधे असणारे हे ऋणानुबंध संदेश वहनासाठी एक क्रांतिकारी पाऊल म्हणून पुढे येत आहेत. क्वांटम टेलिपोर्टेशन नंतर आता क्वांटम कॉम्युटिंग ची सुरवात झालेली आहे. तुम्ही वाचून थक्क व्हाल इतक्या अविश्वसनीय वेगाने या गणित करण्याची या कॉम्प्युटर ची क्षमता आहे. एक उदाहरण द्यायचं झालं तर आत्ता असलेल्या एखाद्या सुपर कॉम्प्युटर ला एक १५ आकडी पासवर्ड क्रॅक करायला किंवा शोधायला समजा एक महिन्याचा कालावधी लागत असेल. ( इकडे लक्षात घ्या की १५ आकडी  संख्येसोबत जेवढे काही आकड्यांचे कॉम्बिनेशन होतील तेवढे सगळे करून पासवर्ड क्रॅक करायचा आहे.) तर त्या ठिकाणी तुम्ही जर क्वांटम कॉम्प्युटर चा वापर केला तर त्या कॉम्प्युटर ला अवघा १ मिनिट पेक्षा कमी कालावधी पुरेसा आहे. 

याचा अर्थ लक्षात येतो आहे का? आज तुमच्या आमच्या हातात स्थिरावलेले कॉम्प्युटर किंवा प्रयोगशाळा, रिसर्च इन्स्टिट्यूट इकडे असलेले सुपर कॉम्प्युटर हे कालबाह्य होण्याच्या मार्गावर आहेत. क्वांटम कॉम्प्युटिंग संपूर्ण जगाचा आणि त्यातील इन्फॉर्मेशन चा कायापालट करण्यास सज्ज होते आहे. या वर्षी देण्यात आलेला नोबेल सन्मान याच साठी विशेष आहे. या तिघांनी आईनस्टाईन ला चुकीचं सिद्ध केलं म्हणून ते महान होत नाही तर क्वांटम मेकॅनिक्स च्या एका नवीन वळणापाशी त्यांनी जगाला नेऊन उभं केलं यासाठी ते महान आहेत. 

हे वाचायला सगळं सोप्प वाटलं तरी प्रत्यक्षात उतरायला अनेक दशके लागणार आहेत. १९३८ च्या आसपास पहिला कॉम्प्युटर जन्माला आला. तो भारतात यायला १९६९ साल उजडाव लागलं. तर तो आपल्या घरात यायला १९७८ साल उजाडावं लागलं. खरी कॉम्प्युटर ची क्रांती झाली ती विसाव्या शतकाच्या प्रारंभी. जेव्हा डेस्कटॉप कॉम्युटर लॅपटॉप आणि आय पॅड ते फोन असा आपल्या हाती विसावला. हे सगळं सांगण्याचं कारण इतकच की पहिल्या कॉम्प्युटर पासून आपल्या पर्यंत यायला जवळपास एक शतकाचा कालावधी लागला. तंत्रज्ञान जरी झपाट्याने बदलत आणि प्रगत होत असलं तरी क्वांटम कॉम्प्युटर आपल्या पर्यंत यायला निदान २०-३० वर्षाचा कालावधी लागू शकतो. कारण सध्या ज्या पद्धतीने हे तंत्रज्ञान काम करते ते आपल्या रोजच्या वापरासाठी उपयोगी नाही. पण रिसर्च लॅब, सुरक्षा, अंतराळातील गणित यासाठी मात्र हे तंत्रज्ञान वरदान ठरणार आहे. 

अनेकांच्या मनात प्रश्न येईल आईनस्टाईन ने मांडलेल्या सगळ्या थिअरी चुकीच्या होत्या का मग? आपण प्रकाशाच्या वेगापेक्षा जास्त वेगाने जाऊ शकतो का मग? तर याची उत्तर नाही अशी आहेत. आईनस्टाईन फक्त क्वांटम मेकॅनिक्स च्या नियमांबाबत चुकला पण त्याची थेअरी ऑफ रिलेटिव्हिटी आजही भौतिकशास्त्राचा पाया आहे.  Quantum Entanglement असलेले पार्टीकल अनंत अंतरावर जरी आपली स्थिती लगेच बदलत असले तरी बदललेल्या स्थितीच अवलोकन हे आपल्याला प्रकाशाच्या वेगानेच होणार आहे. याचा अर्थ काय तर जरी १० बिलियन प्रकाशवर्ष अंतरावर चकती पांढरी झाली तरी ती पांढरी झाली हा संदेश आपल्या पर्यंत यायला १० बिलियन वर्ष लागणार आहेत. याचा अर्थ आईनस्टाईन तिथे योग्य आहे. आपण अजूनही प्रकाशाच्या वेगापेक्षा जास्त वेगाने संदेश प्राप्त करू शकत नाही. 

हे सगळं वाचून मी पुन्हा भारतीय संस्कृतीकडे वळतो आहे. अध्यात्म आणि एकूणच वैश्विक जडणघडण यावर आपल्या पूर्वजांनी वेदांमध्ये जे लिहून ठेवले आहे ते पुन्हा एकदा सत्य होताना दिसते आहे. आपले पूर्वज नेहमी सांगत किंवा अध्यात्माचा बेस हाच आहे की प्रकृती, निसर्गाची एकरूप व्हा. हे एकरूप होणं म्हणजे एक प्रकारचं Quantum Entanglement असू शकते असं मला न राहवून वाटते. विज्ञानाच्या दृष्टिकोनातून कदाचित त्याला बेस नसेल पण जेव्हा तुम्ही एकरूप होता एका वेगळ्या लेव्हल वर तेव्हा तुम्ही अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टी करू शकता. मग ते बर्फाच्या पाण्यात अंघोळ करण्यापासून ते पुरातन काळात देवाने प्रकट होऊन दर्शन देण्यासारखं. हे जे गुंतणं आहे तेच आपल्यापैकी कितीतरी जणांना जाणवणाऱ्या टेलीपथी चा बेस असू शकेल का? असा प्रश्न माझ्या मनात घोळतो आहे. कारण जेव्हा तुम्ही आपल्या माणसासोबत एका वेगळ्या लेव्हल ला गुंतता तेव्हा अनेकदा अंतर किती आहे याचा काहीच फरक पडत नाही. 

अनेकदा घडणाऱ्या गोष्टींची आधीच होणारी जाणीव, एखाद्या व्यक्तीच्या आयुष्यात घडणारी चांगली अथवा वाईट गोष्टीची चाहूल हजारो किलोमीटर लांब असलेली व्यक्ती जेव्हा अचूक सांगते तेव्हा आपण अनेकदा अचंबीत होतो. पण अध्यात्मिक लेव्हल वर आपला ऑरा जर (Entanglement) मधे असेल तर कदाचित त्या दोन व्यक्तींमधील अंतराने काहीच फरक पडत नसतो. अर्थात हे माझे विचार आहेत. मी कोणत्याही धार्मिक गोष्टींना किंवा अंधश्रद्धेला खतपाणी घालत नाही. जेव्हा अध्यात्माचा विचार वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून करतो तेव्हा अनेक गोष्टी जुळून येत असल्याचं मला आजपर्यंत जाणवलेलं आहे. काय माहित कदाचित येत्या काळात काही न उलगडलेल्या प्रश्नांची उत्तर मला मिळतील. 

हे विश्व अनेक रंजक गोष्टींनी व्याप्त आहे. ज्याचा तळ तर सोडाच आपल्याला त्याच्या पसाऱ्याची अजून व्याप्ती समजलेली नाही. त्यामुळे आपण जे बघतो ते खरं यावर आपण आजही ठामपणे व्यक्त होऊ शकत नाही. कारण आपण जे बघत आहोत ते एक ऑबझर्व्हर म्हणून समोर आलेलं एक स्वरूप ही असू शकते. कारण क्वांटम मेकॅनिक्स चे नियम आज तरी असं होऊ शकते हे आपल्याला सांगत आहे. त्यातील जटिलता इतकी आहे की कदाचित या कल्पना आपल्या पचनी पडायला अजून अनेक दशके जावी लागतील. पण यावर्षीच्या नोबेल सन्मानाने आपण अलिबाबाच्या गुहेसमोर जाऊन उभं असल्याची वर्दी समस्त जगाला दिली आहे. भौतिक शास्त्रातील अनेक शक्यतांवर प्रामाणिकपणे प्रयोग करून त्याचे निष्कर्ष आपल्या समोर मांडणाऱ्या त्या अनाम संशोधकांना माझा कडक सॅल्यूट. विश्वाची जाणीव जी तुम्ही करून दिली आहे. त्यासाठी संपूर्ण मानवजाती तुमची खूप खूप आभारी आहे. 

समाप्त. 

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.

Consciousness of the Universe (Part 2)... Vinit Vartak ©

 Consciousness of the Universe (Part 2)... Vinit Vartak ©

In the previous section we saw how things are uncertain in the world of quantum mechanics. Then the question arises in your mind that if the perception of a thing is from the point of view of the person who sees or observes, or if the thing manifests itself only when he sees it, then is everything around us false? Is the universe we experience false? Are the earth, the sun, the moon, the stars, and the whole vast universe false? Albert Einstein had the same question. While Albert Einstein was making new discoveries in classical physics, Niels Bohr was laying down the laws of quantum mechanics. A verbal sparring ensued between Einstein and Bhor. Einstein said that if I don't look at the moon, will the moon disappear? So the answer is in classical physics is not. The moon will be there. But the laws of quantum mechanics said it might not be there.

Einstein, who was researching classical physics where there is certainty, found it difficult to digest the surprising laws of quantum mechanics. According to him the universe exists in definite form. It has some rules. Although there are many confusing things in the universe, they are bound by the laws of nature. The only difference is that you must understand the rules. Einstein said a very famous sentence about the certainty of the universe,

 "God does not play dice with the universe."

God does not throw dice in the universe. We cannot predict exactly what number will come up after rolling the dice because there is uncertainty in it. But we can calculate the probability about it mathematically. Suppose the dice are thrown 100 times, which is the number that will appear maximum time? This is what the laws of quantum mechanics were saying. But Einstein could not accept this. According to him God, Nature, Prakriti do not throw dice, what is is eternal. There was a discussion about this among scientists at that time. On one side there is a strong and world famous scientist like Einstein and on the other side a scientist like Bhor who only supports the laws of quantum mechanics. Einstein decided to fight these theories. For this, Einstein decided to break the foundation of quantum mechanics. This was the origin of a law in quantum mechanics called Quantum Entanglement.

To understand exactly what quantum entanglement is, let's go back to the example of a disk in our previous section. Suppose a disk with a black side on one side and a white side on the other side of the back is engaged with another similar disk. (Entanglement) happened. So quantum mechanics says that these two disks are connected to each other beyond distance. Now let's go to the moon to understand this. Suppose we send one such entangled disc to the Moon and place the other on Earth. Now when I look at the disc on Earth, if it shows the black side, the disc on the Moon will show the white side.

Now, if you are getting a little confused after reading this, let's think more easily.Suppose you have a pair of shoes. This means that the shoes of both the feet are entangled. Now one of those slippers was sent to the moon in a box without showing it to you. The second shoe was placed on the ground in a box. The moment you open a box on Earth, you can tell with certainty which foot's shoe is on the Moon. On Earth, there is a sandal of the right foot in that box, but we can say that the sandal in the box on the Moon is of the left foot. Now you may have realized a little that what is entanglement. Now imagine sending this shoe to a galaxy 10 billion light years away. But does it make any difference to your understanding? If there is a sandal on the right foot on the earth, then wherever there is another sandal in the infinite space of the universe, you can recognize the same form sitting on the earth. Now here the real fun begins. 

In quantum mechanics we see that a disk (for example) is not stationary. It is in super position state. If we assume that one of the entangled discs is taken to the Moon and the other is placed on the Earth. The disc that is now on the earth is constantly rotating. As long as I don't see (observe) her, I don't know what she is going to look like. The moment I look at her and suppose she appears in black form, the disc on the moon reveals its white form. Because these two discs are entangled with each other. Mathematically speaking, one disc is 1 and the other is -1. That is why both of them can stay in 0 i.e. Equilibrium state.

Now the confusion is increasing. When you take these disks 10 billion light years away (for example), this is the same form as the disk you see on Earth. This is where Einstein had an objection. According to him this is not possible because classical physics states that no information can travel in the cosmos faster than the speed of light. Then how did that 10 billion light year long disk get this information that the same dark form was seen on Earth. Because at the speed of light, this information will take 10 billion years to reach.

Einstein was confused after reading all these rules. Here I have written about discs but when it comes to particles we can imagine how extreme and incredible the confusion can be. Quantum mechanics states that entanglement obeys the law of microscopic particles like photons and electrons. The two entangled photons and electrons manifest their forms in opposite directions. For that, the distance between them does not matter. There is such a bond between them that one manifests his form and the other manifests his form opposite him at the same moment. It has no distance limit. Einstein was in no mood to understand this. He came up with a new theory that all this is impossible or something is incomprehensible to us.

This theory was named as The Einstein–Podolsky–Rosen (EPR) paradox. (It is named after the initials of the last names of the three scientists who proposed this theory.) It simply stated that the nature of a particle is determined by its entanglement. So no matter what you look at, it comes out the same. (If the disk on Earth were ever observed, it would appear black) So the second particle reveals the opposite form already determined. But we still don't know how the message is transmitted. It has some hidden variables. Which makes quantum mechanics and its laws all wrong. Quantum mechanics is a partial theory. Einstein's famous quote was,

Albert Einstein colorfully dismissed quantum entanglement—the ability of separated objects to share a condition or state—as 

“spooky action at a distance".

But look at the glory of time, time has wronged the most intelligent and talented man in the world. Einstein was wrong and the laws of quantum mechanics were right.

In the next part, how it was proved, what experiments were done for it and how much Einstein was wrong, as well as what new avenues of research are being opened by proving all this.

To be Continue...

Photo Search Courtesy :- Google

Notice :- Wording in this post is copyright (Vinit Vartak ©).

विश्वाची जाणीव (भाग २)... विनीत वर्तक ©

 विश्वाची जाणीव (भाग २)... विनीत वर्तक ©   

मागच्या भागात आपण बघितलं की कश्या पद्धतीने क्वांटम मेकॅनिक्सच्या दुनियेत गोष्टी अनिश्चित असतात. मग तुमच्या मनात प्रश्न येईल की जर एखाद्या गोष्टीच आकलन हे जो व्यक्ती बघतो किंवा ऑबझर्व्ह करत असेल त्याच्या दृष्टिकोनातून होत असेल किंवा तो बघेल तेव्हाच ती गोष्ट स्वरूप प्रकट करत असेल तर मग आपल्या आजूबाजूला आहे ते सगळं खोटं आहे का? हे विश्व आपण जे अनुभवतो आहोत ते खोटं आहे का? पृथ्वी, सूर्य, चंद्र, तारे आणि संपूर्ण अथांग विश्व खोटं आहे का? हाच प्रश्न अल्बर्ट आईनस्टाईन ला पडला. अल्बर्ट आईनस्टाईन जिकडे क्लासिकल फिजिक्स मधे नवीन शोध लावत होते तिकडे दुसऱ्या बाजूला निल्स भोर क्वांटम मेकॅनिक्स चे नियम मांडत होते. आईनस्टाईन आणि भोर यांच्यात शाब्दिक चकमकी सुरु झाल्या. आईनस्टाईन ने सांगितलं की मी चंद्राकडे बघीतलं नाही तर चंद्र गायब होईल का? तर याच उत्तर क्लासिकल फिजिक्स मधे होतं की नाही. चंद्र तिकडेच असेल. पण क्वांटम मेकॅनिक्स चे नियम सांगत होते की कदाचित तो तिकडे नसेल. 

क्लासिकल फिजिक्स जिकडे निश्चितता असते तिकडे संशोधन करणाऱ्या आईनस्टाईन ला क्वांटम मेकॅनिक्स चे अचंबित करणारे नियम पचवणं कठीण जात होतं. त्याच्या मते विश्व हे निश्चित रूपात अस्तित्वात आहे. त्याचे काही नियम आहेत. विश्वात गोंधळात टाकणाऱ्या अनेक गोष्टी असल्या तरी त्या निसर्गाच्या नियमात बंदिस्त आहेत. फरक इतकाच आहे की तुम्ही ते नियम समजून घेतले पाहिजेत. आईनस्टाईन ने एक अतिशय प्रसिद्ध वाक्य विश्वाच्या निश्चितते बद्दल म्हंटलेलं होतं, 

 "God does not play dice with the universe."

देव विश्वात फासे टाकत नाही. फासे टाकल्यावर नक्की काय संख्या येईल हे आपण सांगू शकत नाही कारण त्यात अनिश्चितता आहे. पण आपण त्याबद्दल प्रोबॅबिलिटी गणितातून मांडू शकतो. समजा १०० वेळा फासे टाकले तर जास्तीत जास्त वेळा कोणती संख्या येऊ शकेल. हेच क्वांटम मेकॅनिक्स चे नियम सांगत होते. पण आईनस्टाईन ला हे मान्य करता येत नव्हतं. त्याच्या मते देव, निसर्ग, प्रकृती फासे नाही टाकत जे आहे ते शाश्वत आहे. तत्कालीन वैज्ञानिकात यावरुन चर्चा जुंपली होती. एका बाजूला आईनस्टाईन सारखा तगडा आणि विश्वप्रसिद्ध शास्त्रज्ञ तर दुसऱ्या बाजूला क्वांटम मेकॅनिक्स च्या नियमांच समर्थन करणारे भोर सारखे वैज्ञानिक. आईनस्टाईन ने ठरवलं आता आर या पार ची लढाई करायची. त्यासाठी आईनस्टाईन ने क्वांटम मेकॅनिक्स च्या मुळावर घाव घालायचं निश्चित केलं. हे मूळ होतं क्वांटम मेकॅनिक्स मधला एक नियम ज्याला Quantum Entanglement असं म्हणतात. 

Quantum Entanglement म्हणजे नक्की काय हे समजून घेण्यासाठी आपण आपल्या मागच्या भागात सांगितलेल्या चकतीच्या उदाहरणाकडे जाऊ. मागच्या भागातील एका बाजूला काळी बाजू आणि दुसऱ्या बाजूला पांढरी बाजू असणारी चकती समजा दुसऱ्या तश्याच चकती सोबत गुंतली गेली. ( Entanglement) झाली. तर क्वांटम मेकॅनिक्स असं सांगते की या दोन्ही चकत्या एकमेकांशी काळापलीकडे जोडल्या जातात. आता हे समजून घेण्यासाठी आपण चंद्रावर जाऊ. असं समजा की अशी गुंतलेली एक चकती आपण चंद्रावर पाठवली आणि दुसरी पृथ्वीवर ठेवली. आता मी जेव्हा पृथ्वीवर असलेली चकती बघेन तेव्हा ती जर काळी बाजू दाखवत असेल तर चंद्रावर असलेली चकती पांढरीच बाजू दाखवणार. 

आता हे वाचून थोडं गोंधळायला होत असेल तर आपण अजून सोप्पा विचार करू. समजा तुमच्याकडे चपलांची जोडी आहे. याचा अर्थ त्या दोन्ही पायाच्या चप्पल एकमेकात गुंतलेल्या ( Entanglement) आहेत. आता त्यातली एक चप्पल एका बॉक्स मधे तुम्हाला न दाखवता चंद्रावर पाठवली. दुसरी चप्पल एका बॉक्स मधे पृथ्वीवर ठेवली. जेव्हा तुम्ही पृथ्वीवरील बॉक्स उघडाल त्याच क्षणी तुम्हाला चंद्रावर कोणत्या पायाची चप्पल आहे हे ठामपणे सांगता येईल. पृथ्वीवर त्या बॉक्स मधे उजव्या पायाची चप्पल आहे तर आपण सांगू शकतो की चंद्रावर बॉक्स मधे असलेली चप्पल ही डाव्या पायाचीच असणार. आता थोडं लक्षात आलं असेल की गुंतणं ( Entanglement) काय असते. आता विचार करा की ही चप्पल १० बिलियन प्रकाशवर्ष लांब असलेल्या एखाद्या दीर्घिकेवर पाठवली. तरी त्याने तुमच्या आकलनात काही फरक पडेल का? पृथ्वीवर जर उजव्या पायाची चप्पल आहे तर विश्वाच्या अनंत पोकळीत कुठेही दुसरी चप्पल असेल तरी तीच स्वरूप तुम्ही पृथ्वीवर बसून ओळखू शकता. आता इकडे खरी मज्जा सुरु होते. 

क्वांटम मेकॅनिक्स मधे आपण बघितलं की चकती (उदाहरणासाठी) ही स्थिर नसते. ती सुपर पोझिशन स्टेट मधे असते. जर आपण गुंतलेल्या (Entanglement)  असलेल्या चकती मधील एक चकती जर चंद्रावर नेली आणि एक पृथ्वीवर ठेवली असं मानू. आता पृथ्वीवर जी चकती आहे ती सतत फिरते आहे. जोवर मी तिला बघत नाही (ऑबझर्व्ह करत नाही) तोवर मला माहित नाही तीच स्वरूप काय असणार आहे. ज्या क्षणी मी तिला बघतो आणि समजा ती काळ्या स्वरूपात समोर येते त्या क्षणी चंद्रावर असलेली चकती आपलं पांढर स्वरूप प्रकट करते. कारण या दोन्ही चकत्या एकमेकांशी गुंतलेल्या (Entanglement) आहेत. गणिताच्या भाषेत सांगायचं झालं तर एक चकती १ असेल तर दुसरी -१ असेल. त्यामुळेच त्या दोन्ही ० म्हणजे इक्विलिब्रियम स्टेट मधे राहू शकतात. 

आता अजून गोंधळ वाढत जातो. जेव्हा तुम्ही या चकत्या १० बिलियन प्रकाशवर्ष (उदाहरणासाठी) लांब नेता तेव्हा ही तुम्ही पृथ्वीवर असलेल्या चकतीच स्वरूप जर काळ आलं तर त्या विश्वाच्या अनंत पोकळीत असलेली चकती आपलं पांढर स्वरूप प्रकट करते. इकडेच आईनस्टाईन ला आक्षेप होता. त्याच्या मते हे शक्यच नाही.कारण क्लासिकल फिजिक्स हे सांगते की प्रकाशाच्या वेगापेक्षा जगात कोणतीही माहिती प्रवास करू शकत नाही. मग असं असताना त्या १० बिलियन  प्रकाशवर्ष लांब असलेल्या चकतीला ही माहिती कशी मिळाली की पृथ्वीवर तीच काळं स्वरूप बघितलं गेलं. कारण प्रकाशाच्या वेगाने तर ही माहिती पोचायला १० बिलियन वर्षाचा कालावधी लागेल.  

हे सगळे नियम वाचून आईनस्टाईन गोंधळून गेला. इकडे मी चकती बद्दल लिहिलं आहे पण जेव्हा गोष्ट पार्टीकल बद्दलची असेल तेव्हा हा गोंधळ किती टोकाचा आणि अविश्वसनीय होऊ शकतो याचा आपण अंदाज बांधू शकतो. क्वांटम मेकॅनिक्स असं सांगत होतं की (Entanglement) गुंतलेले फोटॉन, इलेक्ट्रॉन सारखे सूक्ष्म पार्टीकल हा नियम पाळतात. दोन गुंतलेले फोटॉन आणि इलेक्ट्रॉन एकमेकांच्या विरुद्ध दिशेने आपलं स्वरूप प्रकट करतात. त्यासाठी त्यांच्या मधलं अंतर काही महत्व ठेवतं नाही. त्या दोघांमध्ये असे ऋणानुबंध असतात की एकानं आपलं स्वरूप प्रकट केलं की दुसरा त्याच्या विरुद्ध त्याच क्षणी आपलं स्वरूप प्रकट करतो. याला अंतराची मर्यादा नाही. आईनस्टाईन हे समजून घेण्याच्या मनस्थिती मधे नव्हताच. त्याने हे सगळं अशक्य आहे किंवा काहीतरी आपल्याला अनाकलनीय आहे यासाठी एक नवीन थेअरी समोर मांडली. 

The Einstein–Podolsky–Rosen (EPR) paradox असं या थेअरी ला नाव देण्यात आलं. ( ज्या तीन शास्त्रज्ञांनी ही थेअरी मांडली त्यांच्या आडनावाच्या अद्याक्षरावरून हे नाव आहे.)  यात यांनी सोप्या भाषेत असं सांगितलं की पार्टीकल च स्वरूप हे ते गुंतताना ठरलेलं असते. त्यामुळे तुम्ही कधीही बघितलं तरी ते एकच येते. (पृथ्वीवरील चकती कधीही ऑबझर्व्ह केली तर ती काळीच दिसणार) त्यामुळे दुसरा पार्टीकल आधीच ठरलेलं विरुद्ध स्वरूप प्रकट करतो. पण यात संदेशवहन कसं होते हे आपल्याला अजून ज्ञात नाही. यात काही Hidden variables (लपलेल्या गोष्टी) आहेत. ज्यामुळे एकूणच क्वांटम मेकॅनिक्स आणि त्याचे नियम हे सगळं चुकीचं आहे. क्वांटम मेकॅनिक्स एक अर्धवट थेअरी आहे. आईनस्टाईन च फेमस वाक्य होतं, 

Albert Einstein colorfully dismissed quantum entanglement—the ability of separated objects to share a condition or state—as 

“spooky action at a distance".

पण काळाचा महिमा बघा काळाने जगातील सगळ्यात हुशार आणि प्रतिभावान माणसाला निसर्गाने चुकीचं ठरवलं. आईनस्टाईन चुकीचा होता आणि क्वांटम मेकॅनिक्स चे नियम बरोबर होते. 

ते कसं सिद्ध केलं, त्यासाठी काय प्रयोग झाले आणि आईनस्टाईन किती चुकला तसेच हे सगळं सिद्ध झाल्याने नवीन संशोधनाची कोणती कवाड उघडत आहेत याबद्दल पुढच्या भागात. 

क्रमशः  

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

Consciousness of the Universe (Part 1)... Vinit Vartak ©

 Consciousness of the Universe (Part 1)... Vinit Vartak ©

Many scientists have made invaluable contributions to understand the structure of the universe. It starts right from Isaac Newton. In the early 19th century, Thomas Alva Edison invented the light bulb in 1879. In the same year, a scientist who gave a different direction to understand the structure of the universe was born. His name was Albert Einstein. At the age of just 26, in 1905, Einstein presented the 'photoelectric effect' theory to the whole world and changed the way we thought about light. Until Einstein presented his discovery to the world, we believed that light is a wave. Light travels through the infinite void of the universe in the form of a wave. Like waves on the surface of water that come to the shore, or ripples spread to the shore like when a stone is thrown. Similarly, light travels through the void of the universe. The equation of light is wave was proved through many experiments.

But Einstein proved by the photoelectric effect that light is also a particle. Photoelectric effect is possible only if light is in the form of particles. We call these particles 'photons'. After Einstein's research, it was proved that light is both a wave and a particle. In 1921, Albert Einstein was awarded the Nobel Prize for this discovery. The universe that we see or the universe that we experience is all based on the reality & certainty. Newton said that some invisible forces act on every element of the universe. If we understand it, we can make an opinion about something in the universe with certainty. One can predict what the object will be like in the past, present or future.

Now to understand this more easily, let us consider the recent football matches. In a match, the players of that team move forward or backward by predicting when, how and where the ball will be passed or hit by the player. They can make this prediction because we are part of a finite universe. Where we estimate the gravitational force acting, direction, wind. So we can predict what will happen next. Each star, planet, or galaxy in the universe travels in a particular path because of the forces acting on them. That is why we can determine what may happen next. This is called 'classical physics'. It is very easy to understand because we experience every day.

Einstein's discovery was further researched by many researchers. As science has progressed, we have reached down to the smallest detail of something, i.e. the atom. It was proved that atoms are at the root of everything in the world. A few years later we were able to go inside the atom. Here we discovered what is called a sub-atomic particle. On the one hand, classical physics was exploring the great mysteries of the world. There started the research to find the smallest things in the universe. A new branch was born here which was later called 'Quantum Mechanics'.

Quantum mechanics is a fundamental theory in physics that provides a description of the physical properties of nature at the scale of atoms and subatomic particles.

But when this branch came, there was a big problem. Where as classical physics was fixing things by sitting in some rules. There, quantum mechanics was eroding all known information into a deep vortex of uncertainty. Where there is nothing fixed, eternal. How to guess there? Because of this, mathematics and physics as we know them were collapsing there. To understand this a little more, let's dive into quantum mechanics. It is uncertain what exactly is happening there.

Let's take a disc. Now we will give black color on one side of it and white color on other side. This disc is what we think of as the smallest part of something, a particle, such as a photon or an electron. From the point of view of classical physics, we can assert that either the disk is black or the disk is white. Because as written above certainty means classical physics. But the point is that if you consider the laws of quantum mechanics, they say that the disc is neither black nor white. She is in a super position. What this means is that the disk can be of either color. She is constantly rotating, i.e. moving around herself. How long she remain in this position until someone looking at her or measuring her. So it can be in any form. This is also called wave form.

In terms of quantum mechanics, photons and electrons are in a superposition state. Electrons revolve around themselves clockwise or counterclockwise. Or photons are moving from left to right or from right to left. This means that we cannot tell exactly what state they are in. We can only tell when we see them.

Let's go back to the disk example. I will know whether the disk is black or white only when I look at it (observe). Whenever I do this, the disc will manifest itself in front of me in white or black. Now it's all a mess. You might be confused after reading. What exactly do you want to say?

In simpler terms, quantum mechanics says that you cannot say anything with certainty at the particle level unless you observe it or measure it. When you look at that thing, the particle reveals itself to you. This means that when I look at it, I might see it as black, but at the same time, if you look at it, you might see it as white. This means that the person who sees (observes) these things determines the appearance of what he sees. (Here form means black side or white side for understanding). Quantum mechanics states that there is no fixed entity or form in this universe. The concept of universe is based on probability. One who sees the universe can see it's probable form.

To reduce the confusion further, let us take the example of a dream. When you have any dream be it good or bad or whatever. The people, events, situations, nature or the whole thing in that dream is in your imagination. In a dream, imagine your mother, father, friend, sun, moon, butterfly, bird, any animate or inanimate thing you know is your own creation. You see it as you observe it in a dream, we say. Because it is limited to you. It means the dream world can be real for you. But no one else has anything to do with it. Now it must have been realized that the overall concept of the universe is based on what I or we observe. It's not necessarily true...

To be Continue...

In the next part, what happens in the magical city of quantum mechanics and how a brilliant scientist like Einstein got confused and what exactly the discoveries made now have achieved.

Photo Search Courtesy :- Google

Notice :- Wording in this post is copyright (Vinit Vartak ©).

विश्वाची जाणीव (भाग १)... विनीत वर्तक ©

 विश्वाची जाणीव (भाग १)... विनीत वर्तक ©

विश्वाची जडणघडण समजून घेण्यासाठी अनेक वैज्ञानिकांनी आपलं अमूल्य योगदान दिलं आहे. त्याची सुरवात अगदी आयझॅक न्यूटन पासून होते. १९ व्या शतकाच्या सुरवातीला १८७९ साली थॉमस अल्वा एडिसन ने लाईट ब्लब चा शोध लावला. त्याच वर्षी संपूर्ण विश्वाच्या संरचनेला समजून घ्यायला एक वेगळी दिशा देणाऱ्या वैज्ञानिकाचा जन्म झाला त्याच नावं होतं अल्बर्ट आईनस्टाईन. वयाच्या अवघ्या २६ व्या वर्षी म्हणजे १९०५ साली आईनस्टाईन ने सगळ्या जगासमोर 'फोटोइलेक्ट्रिक इफेक्ट' थेअरी मांडली आणि प्रकाशाला बद्दल आपण जे जाणून होतो त्या विचारांची दिशाच बदलवून टाकली. आईनस्टाईन ने आपला शोध जगापुढे मांडेपर्यंत आपली अशी समजून होती की प्रकाश एक तरंग (व्हेव) आहे. तो विश्वाच्या अनंत पोकळीतून व्हेव च्या स्वरूपात प्रवास करतो. पाण्याच्या पृष्ठभागावर जश्या लाटा किनाऱ्यावर येतात किंवा दगड टाकल्यावर तरंग जसे काठापर्यंत पसरत जातात. तसाच प्रकाश हा विश्वाच्या पोकळीत प्रवास करतो. प्रकाश म्हणजे तरंग हे समीकरण अनेक प्रयोगातून सिद्ध झालेलं होतं. 

पण आईनस्टाईन ने फोटोइलेक्ट्रिक इफेक्ट ने सिद्ध करून दाखवलं की प्रकाश पार्टीकल (कण ) सुद्धा आहे. प्रकाश कणांच्या स्वरूपात असेल तरच  फोटोइलेक्ट्रिक इफेक्ट शक्य आहे. या कणांना आपण 'फोटॉन' असं म्हणतो. आईनस्टाईन च्या संशोधनानंतर हे सिद्ध झालं की प्रकाश हा तरंग पण आहे आणि पार्टीकल (कण) पण आहे. १९२१ साली अल्बर्ट आईनस्टाईन यांना याच शोधासाठी नोबेल पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आलं. आपण जे विश्व बघतो किंवा आपण जे विश्व अनुभवतो ते सर्व विश्व निश्चिते वरती आधारित आहे. न्यूटन ने सांगितलं की विश्वाच्या प्रत्येक घटकावरती काही अदृश्य बल काम करत असतात. जर ती आपण समजून घेतली तर आपण निश्चितपणाने विश्वातील एखाद्या गोष्टीविषयी मत मांडू शकतो. ती वस्तू भूतकाळात, वर्तमानात किंवा भविष्यात कशी असेल याचा अंदाज बंधू शकतो. 

आता हे अधिक सोप्प समजून घ्यायचं असेल तर आपण नुकत्याच झालेल्या फुटबॉल सामन्यांचा विचार करू. एखाद्या सामन्यात खेळाडूने दिलेला बॉल चा पास किंवा मारलेला बॉल हा कधी, कसा, कुठे पडेल याचा अंदाज बांधून त्या टीम चे प्लेअर पुढे अथवा मागे जात असतात. हा अंदाज ते बांधू शकतात कारण आपण एका निश्चित विश्वाचा भाग आहोत. जिकडे काम करणारं गुरुत्वीय बल, दिशा, हवा याचा अंदाज आपल्याला आहे. त्यामुळे आपल्याला पुढे काय होणार याचा अंदाज येतो. या विश्वातील प्रत्येक तारा, ग्रह किंवा दीर्घिका एका विशिष्ठ मार्गाने प्रवास करतात कारण त्यांच्यावर काम करत असलेल्या बलाचा आपल्याला अंदाज आहे. त्यामुळेच आपण पुढे काय होऊ शकेल याची निश्चिती करू शकतो. यालाच 'क्लासिकल फिजिक्स' असं म्हणतात. जे आपल्याला रोज अनुभवायला मिळते त्यामुळे ते समजायला खूप सोप्प आहे.  

आईनस्टाईन च्या त्या शोधावर पुढे अनेक संशोधकांनी संशोधन केलं. जशी विज्ञानाची प्रगती होत गेली तसे आपण एखाद्या गोष्टीच्या सुक्ष्म रुपयापर्यंत म्हणजे अणू पर्यंत जाऊन पोहचलो. जगातील कोणत्याही गोष्टीच्या मुळाशी अणू असतात हे सिद्ध झालं. पुढे काही वर्षांनी आपण अणूच्या आत मधे जाऊ शकलो. इकडे ज्याला सब ऍटोमिक पार्टीकल म्हणतात त्याचा आपल्याला शोध लागला. एकीकडे जिकडे क्लासिकल फिजिक्स जगातील मोठ्या रहस्यांचा शोध घेत होतं. तिकडे विश्वातील सगळ्यात छोट्या गोष्टींचा शोध घेण्याचं संशोधन सुरु झालं. इकडेच जन्म झाला एका नव्या शाखेचा जिला पुढे 'क्वांटम मेकॅनिक्स' असं म्हंटल गेलं. 

Quantum mechanics is a fundamental theory in physics that provides a description of the physical properties of nature at the scale of atoms and subatomic particles.

पण ही शाखा आल्यावर एक मोठा पेच समोर उभा राहिला. जिकडे क्लासिकल फिजिक्स काही नियमात बसून गोष्टी निश्चित करत होतं. तिकडे क्वांटम मेकॅनिक्स अनिश्चितेच्या एका खोल भोवऱ्यात आपल्याला ज्ञात असलेली सगळी माहिती खोडून काढत होतं. जिकडे निश्चित, शाश्वत असं काही नाही. तिकडे अनुमान लावणारं तरी कसं? यामुळे आपल्याला ज्ञात असलेलं गणित आणि भौतिकशास्त्र तिकडे कोलमडून पडत होतं. हे थोडं अजून समजून घेण्यासाठी आपण क्वांटम मेकॅनिक्स च्या आत मधे डोकावून बघूया. तिकडे नक्की काय असं अनिश्चित घडत असते. 

आपण एक चकती घेऊ. आता तिच्या एका बाजूला आपण काळा रंग देऊ आणि एका बाजूला पांढरा रंग देऊ. ही चकती म्हणजे आपण एखाद्या गोष्टीचा सगळ्यात सुक्ष्म भाग म्हणजे पार्टीकल समजू जसे फोटॉन किंवा इलेक्ट्रॉन. क्लासिकल फिजिक्स च्या दृष्टिकोनातून विचार केला तर आपण असं ठामपणे सांगू की एकतर चकती काळ्या रंगाची आहे किंवा चकती पांढऱ्या रंगाची आहे. कारण वर लिहिलं तसं निश्चितता म्हणजेच क्लासिकल फिजिक्स. पण मज्जा अशी आहे की क्वांटम  मॅकेनिक्स च्या नियमातून विचार केला तर ते सांगतात की चकती काळी किंवा पांढरी नाही. ती सुपर पोझिशन मधे असते. याचा अर्थ काय तर ती चकती दोन्ही रंगाची असू शकते. ती सतत गिरक्या घेत असते म्हणजे स्वतःभोवती फिरत असते. ती किती वेळ या स्थितीत असते तर जोवर कोणीतरी तिच्याकडे बघत नाही किंवा तिचं माप मोजत नाही. तोवर ती कोणत्याही स्वरूपात असू शकते. यालाच व्हेव फॉर्म असही म्हणतात. 

क्वांटम मेकॅनिक्सच्या भाषेत सांगायचं झालं तर फोटॉन आणि इलेक्ट्रॉन हे  सुपर पोझिशन स्टेट मधे असतात. इलेक्ट्रॉन हे स्वतःभोवती घडाळ्याच्या दिशेने किंवा घडाळ्याच्या विरुद्ध दिशेने गोल फिरत असतात. किंवा फोटॉन हे डावीकडून उजवीकडे किंवा उजवीकडून डावीकडे जात असतात. याचा अर्थ नक्की ते कोणत्या स्थितीत आहेत हे आपण सांगू शकत नाही. ते आपण केव्हा सांगू शकतो तर जेव्हा आपण त्यांना बघू. 

परत आपण चकतीच्या उदाहरणाकडे जाऊ. चकती काळी आहे का पांढरी हे मला तेव्हाच कळेल जेव्हा मी तिच्याकडे बघेन (ऑबझर्व्ह करेन). ज्या वेळेस मी असं करेन त्या वेळेस चकती माझ्या समोर पांढऱ्या रंगात किंवा काळ्या रंगात आपलं अस्तित्व प्रकट करेल. आता इकडे सगळा गोंधळ आहे. वाचून तुम्हाला बुचकळ्यात पडायला झालं असेल. नक्की काय सांगायचं आहे. 

अजून सोप्या भाषेत क्वांटम मेकॅनिक्स असं सांगते की पार्टीकल लेव्हल ला तुम्ही काहीच निश्चित स्वरूपाने सांगू शकत नाहीत जोवर तुम्ही त्याला ऑबझर्व्ह करत नाही किंवा त्याच माप घेत नाही. जेव्हा तुम्ही ती गोष्ट बघता तेव्हा पार्टीकल आपलं स्वरूप तुमच्या समोर प्रकट करतो. याचा अर्थ मी जेव्हा बघेन तेव्हा कदाचित मला ती काळी दिसेन पण त्याचवेळी तुम्ही बघाल तर तुम्हाला कदाचित पांढरी दिसेल. याचा अर्थ जो या गोष्टी बघतो (ऑबझर्व्ह करतो) तो कश्या पद्धतीने बघतो यावर स्वरूप काय समोर येणार ते ठरते. (इकडे स्वरूप म्हणजे काळी बाजू किंवा पांढरी बाजू लक्षात घ्या समजण्यासाठी). क्वांटम मेकॅनिक्स सांगते की या विश्वात निश्चित अस्तित्व किंवा स्वरूप काहीच नाही. विश्व ही संकल्पना प्रोबॅबिलिटी वर आधारित आहे. जो विश्व ज्यावेळेस बघतो त्याला त्या स्वरूपात ते दिसू शकते. 

गोंधळ अजून कमी करण्यासाठी आपण स्वप्नाचं उदाहरण घेऊ. जेव्हा तुम्हाला कोणतंही स्वप्न पडते मग ते चांगले असो वा वाईट अगदी काहीही असो. त्या स्वप्नातली लोकं, घटना, स्थिती, निसर्ग किंवा एकूण एक गोष्ट ही तुमच्या कल्पनेतील असते. स्वप्नात समजा तुमचे आई, वडील, मित्र, सूर्य, चंद्र, फुलपाखरू, पक्षी ते माहित असलेली कोणतीही सजीव, निर्जीव गोष्ट हे तुमचं स्वतःच क्रिएशन आहे. आपण म्हणू तुम्ही जसं स्वप्नात ऑबझर्व्ह करतात तसं ते तुम्हाला दिसते. कारण ते तुमच्या पुरती मर्यादित आहे. याचा अर्थ स्वप्नातलं जग तुमच्यासाठी खरं असू शकते. पण दुसऱ्या कोणाचा त्याच्याशी काहीच संबंध नसतो. आता लक्षात आलं असेल की विश्वाची एकूण संकल्पना मी किंवा आपण काय ऑबझर्व्ह करतो त्यावर आधारित आहे. ती खरी असेलच असं नाही.....  

क्रमशः 

पुढल्या भागात क्वांटम मेकॅनिक्स च्या जादुई नगरीत काय घडते आणि कश्या पद्धतीने आईनस्टाईन सारखा प्रतिभावान शास्त्रज्ञ गोंधळून गेला आणि आता लावलेल्या शोधांनी नक्की काय साध्य केलं आहे. 

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.

एका 'निरा' ची गोष्ट... विनीत वर्तक ©

 एका 'निरा' ची गोष्ट... विनीत वर्तक ©

भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्याचा इतिहास एका कुटुंबाच्या भोवती जाणूनबुजून केंद्रित केला गेला. भारताच्या स्वातंत्र्यात योगदान देणाऱ्या अनेक व्यक्तींना इतिहासाच्या पानात जाणूनबुजून लुप्त केलं गेलं. आज जेव्हा त्याच कुटुंबांची पुढची पिढी तो इतिहास न वाचता बेताल वक्तव्य करते तेव्हा त्यांच्या बुद्धीची कीव येते. ब्रिटिश काळात काळ्या पाण्याची शिक्षा काय असते हे माहित नसलेले अनेक जण त्याबद्दल आपल्या अकलेचे तारे तोडत असतात. त्याच अंदमान च्या काळोखी भिंतीत इतिहासाचं एक पान लुप्त केलं गेलं ज्याबद्दल आजही भारतीयांना काहीच माहित नाही. ही गोष्ट आहे एका निरा ची. जिने अपरिमित यातना भोगताना पण देशाशी गद्दारी केली नाही. ही गोष्ट आहे एका निराची जिने देशासाठी आपल्या पतीचे प्राण घ्यायला पण मागेपुढे बघितलं नाही. ही गोष्ट आहे एका निराची जिने भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी आपल्या जीवाची पर्वा केली नाही पण स्वातंत्र्य भारतात तिच्यावर अक्षरशः झोपडीत राहण्याची वेळ आणली गेली. कारण इतिहासाची अशीच कित्येक सोनेरी पाने एका कुटुंबासाठी जाणून बुजून लुप्त करण्यात आली. 

गोष्ट सुरु होते ५ मार्च १९०२ साली जेव्हा उत्तर प्रदेशातील भागपत जिल्ह्यात निरा आर्या यांचा जन्म झाला. एका सुखवस्तू कुटुंबात जन्माला आलेल्या निरा यांच शिक्षण कोलकत्ता इकडे झालं. लहानपणापासून त्यांच्यात देशभक्ती भिनलेली होती. देशाला स्वातंत्र्य देण्यासाठी आपल्या प्राणाची आहुती द्यायलाही त्या तयार होत्या. शालेय शिक्षण झाल्यावर देशप्रेमाचे वेड त्यांना स्वस्थ बसू देईना. त्याच ओढीतून त्यांनी नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या आझाद हिंद सेनेतील झाशीच्या राणी  रेजिमेंट मधे प्रवेश केला. नेताजींनी त्यांच्यावर सरस्वती राजामणी यांच्या सोबत हेरगिरी करण्याची जबाबदारी दिली. त्या देशाच्या पहिल्या गुप्तहेर सैनिक बनल्या. मुलगी बनून तर कधी पुरुष बनून ब्रिटिश अधिकारी आणि ब्रिटिश मिलिट्री कॅम्प मधील गोष्टी त्या आझाद हिंद सेनेला पुरवत राहिल्या. घरच्यांना कळू न देता त्यांच देशकार्य सुरु होतं. 

त्यांच्या या गुप्तहेर कार्याची माहिती नसलेल्या घरच्यांनी त्यांच्यासाठी प्रतिष्ठित अश्या एका ब्रिटिश सेनेतील ऑफिसर शी त्यांच लग्न जमवलं. त्या ऑफिसर च नावं  होतं श्रीकांत जय राजन दास. लग्नाचे सोनेरी दिवस सरले तसे त्यांच्या आणि त्यांच्या नवऱ्याच्या विचारांमधील दरी वाढायला लागली. श्रीकांत दास यांना निरा च्या वेगळ्या रूपाबद्दल कल्पना आली. निरा ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध हेरगिरी करून आझाद हिंद सेनेची मदत करत आहे हे समजल्यावर त्यांनी तिला नेताजींबद्दल विचारण्यास सुरवात केली. नेताजींचा ठावठिकाणा सांगण्यासाठी तिच्यावर प्रत्येक प्रकारे जबरदस्ती केली पण निरा कशाला दबली नाही. उलट तिने अजून वेगाने स्वातंत्र्य लढ्यात स्वतःला झोकून दिलं. एके दिवशी महत्वाची माहिती नेताजींना कळवण्यासाठी एका गुप्त भेटीसाठी निरा निघाली असताना याची माहिती ब्रिटिश अधिकारी श्रीकांत यांना लागली. त्यांनी गुपचूप तिचा पाठलाग केला. नेताजींन सोबत भेट होत असताना श्रीकांत यांनी नेताजींच्या दिशेने गोळी झाडली. पण ती गोळी नेताजींच्या ड्रायव्हर ला लागली. पुढे काय होणार याचा अंदाज निरा ला आला. एका क्षणाचाही विलंब न करता आपल्या जवळ असलेल्या चाकूने तिने आपल्या जोडीदाराचा म्हणजे श्रीकांत दास यांचा कोथळा बाहेर काढला. श्रीकांत चा जीव घेऊन तिने नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांचा जीव वाचवला. 

एका ब्रिटिश अधिकाऱ्याचा खून केल्या प्रकरणी ब्रिटिश सरकारने निरा आर्या ला काळ्या पाण्याच्या जन्मठेपेच्या शिक्षेसाठी सेल्युलर जेल अंदमान इकडे पाठवलं. इकडे सुरु झाला एक अत्याचाराचा न संपणारा प्रवास. हाड गोठवणाऱ्या थंडीत छोट्याश्या कारागृहात त्यांच्यावर रोज अत्याचार करण्यात येत होते. साखळदंडात अडकवलेल्या हातापायांच्या बेड्यांनी चामडी सोलून हाड घासत होती पण ब्रिटिशांचे अत्याचार संपत नव्हते. एक दिवस जेलर ने त्यांच्याकडे ऑफर दिली की जर तुम्ही नेताजींचा ठावठिकाणा सांगितला तर तुला आम्ही या जाचातून मुक्त करू. पण यावर निरा ने एकही शब्द बोलण्यास नकार दिला. नेताजी कुठे असतील तर ते माझ्या हृदयात आहेत. या उत्तराने चवताळलेल्या त्या जेलर ने तिचे कपडे फाडले. तिथल्या लोहाराला बोलावून चिमटीने निरा चा उजवा स्तन कापायचा आदेश दिला. त्या लोहाराने क्षणाचा विलंब न करता निरा आर्या यांचा उजवा स्तन कापला. पुन्हा मला उलट बोललीस तर तुझा डावा स्तन ही धडावेगळा करेन पण त्यावर ही निरा यांनी नेताजींचा ठावठिकाणा किंवा त्यांच्याबद्दल एकही शब्द बोलण्यास नकार दिला. 

भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर अंदमान कारागृहातून त्यांची मुक्तता करण्यात आली. चुकीचा इतिहास सांगणाऱ्या लोकांनी पद्धतशीरपणे निरा आर्या यांच बलिदान इतिहासाच्या पानात लुप्त केलं. देशासाठी स्वतःच्या जोडीदाराचा खून करणारी आणि वेळ प्रसंगी स्वतःच्या स्तनाच बलिदान करणारी रणरागिणी भारतीयांच्या नजरेत पुन्हा कधीच आली नाही. आपल्या आयुष्याच्या शेवटच्या काळापर्यंत सरकारी जमिनीवर उभ्या केलेल्या एका अनधिकृत झोपडीत त्यांनी हैद्राबाद च्या रस्त्यांवर फुलं विकत आपलं आयुष्य काढलं. देशासाठी आपलं सर्वोच्च बलिदान देणारी निरा आर्या  २६ जुलै १९९८ रोजी अनंतात विलीन झाली. सरकारने त्यांची ती झोपडी पण बुलडोझर चालवून जमीनदोस्त केली. त्यांचा साधा सन्मान करण्याची मानसिकता गेल्या ७५ वर्षात भारत सरकार दाखवू शकलेलं नाही हा एक भारतीय म्हणून आपला पराजय आहे. 

इकडे टुकार चित्रपटात काम करणारे हिरो आणि तळवे चालणारी लोक जेव्हा पद्म पुरस्काराचे मानकरी ठरतात तेव्हा इतिहासाच्या पानात लुप्त झालेल्या अश्या अनेक अनाम विरांचा सन्मान करायला आपण आजही विसरतो आहोत याची जाणीव होते. तोंडात सोन्याचा चमचा घेऊन जन्माला आलेले काही वाचाळवीर राजकारणी जेव्हा अंदमान मधल्या सेल्युलर जेल तिथल्या शिक्षेबद्दल बेताल वक्तव्य करतात तेव्हा त्यांना सांगावसं वाटते, ज्या स्तनातून दूध पिऊन तुम्ही या जगात आलात त्या स्तनाला स्त्री च्या शरीरापासून वेगळं करताना काय यातना झाल्या असतील याचा थोडा विचार करा. 

धन्य तो भारत ज्यात निरा आर्या सारख्या स्त्रिया जन्माला आल्या. धन्य ते नेताजी ज्यांनी देशासाठी आपल्या प्राणापलीकडे जीव देणारी अशी लोकं आणि आझाद हिंद सेना उभी केली. धन्य ती आझाद हिंद सेना ज्या सेनेत निरा आर्या सारख्या सैनिकांनी आपलं योगदान दिलं. फक्त करंटे आम्ही ज्यांना चुकीचा इतिहास शिकवला गेला. करंटे आम्ही ज्यांनी ७५ वर्षात अश्या लोकांची कदर केली नाही. करंटे आम्ही ज्यांना भारताचा स्वातंत्र्य लढा कधी समजलाच नाही... 

निरा आर्या यांचा जीवनपट उलगडणारा एक चित्रपट येतो आहे. अर्थात त्यात कितपत खऱ्या गोष्टी दाखवल्या जातील याबद्दल शंका आहे. पण भारताच्या या पहिल्या गुप्तहेर निरा आर्या यांना माझा साष्टांग दंडवत. एक कडक सॅल्यूट.... 

जय हिंद!!!

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.  

हायपरसॉनिक आणि भारत... विनीत वर्तक ©

 हायपरसॉनिक आणि भारत... विनीत वर्तक ©

भारताने नुकतीच अग्नी ५ या आंतरखंडीय ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) बॅलेस्टिक मिसाईल ची चाचणी घेतली. या चाचणीत अग्नी ५ ने रात्रीच्या अंधारात ठरलेल्या मार्गाने ५४०० किलोमीटर पेक्षा जास्ती चा पल्ला पार करून लक्ष्यभेद केला. भारताने ही चाचणी यशस्वी झाल्याचं जागतिक पातळीवर स्पष्ट केलं आहे. या चाचणी नंतर पुन्हा एकदा भारताच्या मिसाईल आणि हायपरसॉनिक क्षमतांबद्दल चर्चा सुरु झालेली आहे. या चर्चेच्या पार्श्वभूमीवर काही प्रश्नांचा घेतलेला आढावा. 

हायपरसॉनिक मिसाईल म्हणजे काय? 

ध्वनीचा वेग आहे १२२५ किलोमीटर / तास ( समुद्रसपाटीवर) या वेगापेक्षा जेव्हा एखादी गोष्ट जास्त वेगात ट्रॅव्हल करते तेव्हा तिच्या वेगाला 'मॅक' या परिमाणात व्यक्त करतात. मॅक १ म्हणजे ध्वनीचा वेग त्याप्रमाणे मॅक २ म्हणजे ध्वनीच्या वेगाच्या दुप्पट वेग. तर जेव्हा एखादी वस्तू मॅक १ ते मॅक ५ पर्यंत प्रवास करते तेव्हा   ती वस्तू सुपरसॉनिक आहे असं म्हणतात. उदाहरण द्यायचं झालं तर भारताचं ब्राह्मोस मिसाईल. ब्राह्मोस मिसाईल साधारण ३७०० किलोमीटर / तास अश्या सुपरसॉनिक वेगाने प्रवास करते. त्याचा हाच वेग त्याला जगातील सगळ्यात वेगवान क्रूझ मिसाईल बनवतो. 

फोर्स (शक्ती) = व्हेलॉसिटी (वेग) X मास ( वस्तुमान)  

हे साधं सूत्र आपण लक्षात घेतलं तर कळेल की ब्राह्मोस मिसाईल का घातक आहे. या सूत्रावरून स्पष्ट होते की जेवढा वेग जास्ती तेवढी मिसाईल ची शक्ती जास्ती. त्यामुळे ब्राह्मोस च वस्तुमान कमी असलं किंवा त्यावर असणारं वॉरहेड कमी असलं तरी ब्राह्मोस ची शक्ती त्याच्या वेगामुळे प्रचंड आहे. त्यामुळेच एक ब्राह्मोस मिसाईल एखाद्या मोठ्या जहाजाचे एका झटक्यात दोन तुकडे करू शकते. 

वेग जेवढा जास्ती तेवढा प्रतिकारासाठी वेळ कमी मिळतो. याचा अर्थ जर आपण एखाद्या मिसाईल चा वेग वाढवत नेला तर त्याची शक्ती आपोआप वाढत जातेच पण त्याला थोपवण्याचा किंवा प्रतिकार करण्याची संधी जवळपास नष्ट होते. त्यामुळेच मॅक ५ या वेगाच्या पुढे प्रवास करणाऱ्या मिसाईल ना हायपरसॉनिक मिसाईल असं म्हंटल जाते. जगातील सगळी आंतरखंडीय ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) बॅलेस्टिक मिसाईल ही हायपरसॉनिक आहेत. भारताचं अग्नी ५ हे आपल्या टर्मिनल फेज मधे मॅक २४ म्हणजे २९,६०० किलोमीटर / तास वेगाने लक्ष्याकडे झेपावते. 

पण मग याचा अर्थ भारताकडे हायपरसॉनिक मिसाईल तंत्रज्ञान आहे?

याच उत्तर हो आणि नाही असं आहे. कारण भारताकडे  ICBM आहे , पण त्याचवेळी इतर पद्धतीची मिसाईल नाहीत. आंतरखंडीय ICBM मिसाईल शिवाय तीन वेगळ्या पद्धतीने आपण हायपरसॉनिक वेग गाठू शकतो. 

त्यातील पहिली पद्धत म्हणजे १) एरो बॅलेस्टिक म्हणजे यात ही सिस्टीम म्हणजे मिसाईल विमानातून डागली जाते. डागल्यानंतर रॉकेट च्या साह्याने हायपरसॉनिक वेग गाठला जातो. रशिया - युक्रेन युद्धात रशियाने ज्या किंझ्हल हायपरसॉनिक मिसाईल चा वापर केला ती याच तत्वावर काम करतात.    

२) ग्लाइड व्हेईकल म्हणजे यात या सिस्टीम ला रॉकेट च्या साह्याने वरच्या वातावरणात नेण्यात येते आणि मग तिथल्या वातावरणात ग्लाइड करत आणि आपला रस्ता बदलवत हायपरसॉनिक वेगाने लक्ष्यावर हल्ला करते. चीन च डोन्गफेंग १७ आणि रशियाचे एव्हनगार्ड मिसाईल याच तत्वावर काम करते. गेल्याच आठवड्यात भारताच्या इसरो ने Integrated Defence Staff (HQ IDS) च्या साह्याने हायपरसॉनिक ग्लाइड वेहिकल ची टेस्ट रन केली आहे. भारत यावर अतिशय वेगाने काम करत असून येणाऱ्या काळात भारताकडे हे तंत्रज्ञान उपलब्ध झालेलं असेल किंवा अश्या पद्धतीचं हायपरसॉनिक मिसाईल असेल.  

३) क्रूझ मिसाईल या बाबतीत भारत इतर देशांपेक्षा पुढे असल्याचं अनेक रक्षा संघटनांचा अहवाल आहे. ब्राह्मोस या सुपरसॉनिक मिसाईल च पुढलं व्हर्जन ज्याला ब्राह्मोस २ किंवा ब्राह्मोस के असं ओळखलं जाते. ते जवळपास भारताने बनवलं असल्याचं स्पष्ट होते आहे. अमेरिकेच्या गुप्तचर संघटनेच्या अहवालानुसार भारत २०२५ पर्यंत हायपरसॉनिक क्रूझ मिसाईल जे जवळपास १०,००० किलोमीटर / तास किंवा मॅक ८ वेगाने जाणारं असेल ते भारताच्या भात्यात समाविष्ट झालेलं असेल असा अंदाज आहे. इतका प्रचंड वेग गाठण्यासाठी मिसाईल ला पहिल्या टप्यात बूस्टर च्या साह्याने हायपरसॉनिक वेग दिला जातो. त्यानंतर मिसाईल scramjet तंत्रज्ञानाचा वापर करत आपला वेग शेवटपर्यंत ठेवते. यासाठी लागणारं तंत्रज्ञान भारताने रशियाच्या साह्याने मिळवलं असल्याचं अमेरिकेच्या गुप्तचर संस्थेच्या अहवालात स्पष्टपणे म्हंटलेलं आहे. 

हायपरसॉनिक क्रूझ मिसाईल जगातील युद्ध निती बदलावणारं असेल असं अनेक तज्ञांचे मत आहे. याला कारण म्हणजे भारताच्या ब्राह्मोस सुपरसॉनिक मिसाईल ची अचूकता आणि दाहकता. जर ब्राह्मोस सुपरसॉनिक वेगात इतका प्रचंड विध्वंस करू शकते तर त्याच्या ३ पट वेगाने विध्वंसाची तीव्रता काय असेल याचा अंदाज बांधून अनेकांना कापरं भरलं आहे. 

२०२५ पर्यंत भारत ३ पैकी २ पद्धतीत तरी हायपरसॉनिक मिसाईल असणारा देश असेल याबद्दल माझ्या मनात शंका नाही. जगातील मोजक्या देशांकडे सुपरसॉनिक क्रूझ मिसाईल आहेत. ज्याचा मागोवा घेणं आजही जगातील मिसाईल डिफेन्स प्रणालीना जमलेलं नाही. त्यामुळे अवघ्या २-३ वर्षात भारताकडे येणाऱ्या ब्राह्मोस २ हायपरसॉनिक मिसाईल ला निष्प्रभ करणं अशक्य कोटीतील गोष्ट असणार आहे. 

तूर्तास भारताच्या हायपरसॉनिक प्रवासासाठी खूप खूप शुभेच्छा... 

जय हिंद!!! 

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.  

एका राणीची गोष्ट... विनीत वर्तक ©

 एका राणीची गोष्ट... विनीत वर्तक  ©

राजा राणीच्या अनेक गोष्टी आपण आजवर ऐकलेल्या आहेत. त्यातलीच एका राणीची गोष्ट. साधारण २००० वर्षापूर्वी दक्षिण कोरियात किम सुरो नावाचा एक राजा राज्य करत होता. इतर राजांप्रमाणे त्यानेही लग्न करून आपल्या म्हणजेच करक राज्याचा वंश पुढे वाढवावा अशी इच्छा त्याच्या घरातील जेष्ठ लोकांची होती. पण त्या राजाला अश्या एका राणीची गरज होती जी या भूतलावर एकमेव आणि दैवी आशीर्वाद असलेली असेल. अश्या राणीची वाट बघत असताना त्यांच्या राज्यापासून  तब्बल ४५०० किलोमीटर लांब असलेल्या एका राजाच्या स्वप्नात किम सुरो ची इच्छा प्रकट झाली. त्याने आपल्या १६ वर्षाच्या मुलीला दक्षिण कोरिया इकडे किम सुरो शी लग्न करण्यासाठी पाठवलं. किम सुरो च्या स्वप्नातली राजकुमारीला समोर बघताच त्याने नकार देण्याचा प्रश्न नव्हताच. किम ने तिचं नावं ठेवलं 'हिओ वांग ओक'.  त्या दोघांच लग्न झालं आणि या दाम्पत्याने पुढे १२ मुलांना जन्म दिला. यातील १० मुलांनी राजाची म्हणजेच किम ची वंशावळ पुढे नेली तर यातील दोन मुलांनी 'हिओ' ही वंशावळ पुढे नेली. आज दक्षिण कोरिया मधील जवळपास ८० लाख कोरियन याच वंशावळेच प्रतिनिधित्व करतात. या वंशावळीतील लोकं इतर कोरियन लोकांच्या मानाने थोडे उंच आणि गहू वर्णीय असतात (इतर कोरियन रंगाने गोरे असतात). तसेच यांच्याकडे वंशपरंपरागत राज्याचं नेतृत्व करण्याची संधी मिळालेली आहे. आजही अनेक कोरियन प्राईम मिनिस्टर आणि प्रेसिडंट हे याच वंशाच प्रतिनिधित्व करतात. त्यामुळेच त्यांच्या मनात आपल्या वंशाला जन्म देणाऱ्या ४५०० किलोमीटर वरून आलेल्या त्या राणीबद्दल आजही आदर आहे.

पण या दक्षिण कोरियन राणीचा आणि आपला काय संबंध असा प्रश्न आपल्या मनात येणं स्वाभाविक आहे. तर ही राणी दुसरी तिसरी कडून नाही तर प्रभू श्रीरामांचे जन्मस्थान असलेल्या आणि जगातील समस्त हिंदू धर्मियांचे पवित्र स्थान असलेल्या अयोध्येच्या राजाची मुलगी होती. जिचं नावं होतं 'सुरीरत्न'. त्याकाळी अयोध्येच्या राजकुमारीचा प्रवास हा भारतातून दक्षिण कोरियाच्या गया (ज्याला आज गिम्हे असं म्हंटल जाते) पर्यंत झाला. त्याकाळी समुद्रातून प्रवास करताना बोट उलटू नये म्हणून सुरीरत्न च्या बोटीत अयोध्येतील काही दगड ठेवण्यात आले होते. ज्याचा वापर बोटीला बॅलन्स करण्यासाठी केला गेला. हेच दगड आज दक्षिण कोरियात आज पुजले जातात. दक्षिण कोरियन लोकांच्या संस्कृतीत आज या दगडांना अनन्यसाधारण महत्व आहे. राजा किम सुरो आणि राणी सुरीरत्न हे दोघेही जवळपास १५० वर्ष जगले असं कोरियन इतिहास सांगतो. दक्षिण कोरियाच्या 'समयुग युसा' या पौराणिक ग्रंथात राणी सुरीरत्ना चा उल्लेख केलेला आहे. यात ही राणी 'आयुता' (म्हणजेच आजचं अयोध्या) इकडून आल्याचं स्पष्टपणे नमूद केलेलं आहे. 

कोरियन संस्कृतीत आपला इतिहास आणि वंशावळ याबद्दल खूप आदर असतो. त्यामुळेच आज २००० वर्षानंतर पण आपल्या वंशावळीचा आलेख एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे हस्तांतरित केला जातो. याच कारणामुळे राणी सुरीरत्न ( राणी हिओ वांग ओक) आणि राजा किम सुरो यांच्या वंशातील लोकांनी हा पिढीजात इतिहास जपून ठेवला आहे. भारतातील लोकांना भारताच्या इतिहासाबद्दल नेहमीच अनास्था राहिलेली आहे. भारतात इतिहासापेक्षा ते कोणत्या जातीचे होते हे बघण्यात आणि त्यावर मते मांडण्यात इतिहासतज्ञ धन्यता मानत असतात. पण आपल्या इतिहासाबद्दल जागरूक असणाऱ्या आणि अभियान बाळगणाऱ्या कोरियन लोकांनी आपल्या लाडक्या राणीच मूळ गावं शोधून तिच्या आठवणींना पुढे येणाऱ्या पिढीनंपर्यंत पोहचवण्यासाठी भारत सरकारकडे पाठपुरावा केला. त्याचाच भाग म्हणून दक्षिण कोरियातील गिम्हे शहर आणि भारतातील अयोध्या शहरात एक करार झाला. दक्षिण कोरियन सरकारने आपल्या राणीच एक स्मारक अयोध्येत बांधण्यासाठी भारत सरकारकडे परवानगी मागितली. त्याचाच भाग म्हणून २००१ साली १०० पेक्षा जास्ती इतिहासकार, सरकार अधिकरी ज्यात चक्क भारतातील उत्तर कोरियाच्या वाणिज्य दूतांचा समावेश होता ते शरयु नदीच्या तटावर बांधल्या जाणाऱ्या राणी सुरीरत्न ( राणी हिओ वांग ओक) हिच्या स्मारकाच्या भूमिपूजनासाठी हजर होते. 

दक्षिण कोरियाचे भूतपूर्व राष्ट्रपती किम-डे जुंग तसेच दक्षिण कोरियाचे भूतपूर्व पंतप्रधान किम जोंग पिल यांच्यासह दक्षिण कोरियाच्या भूतपूर्व पहिल्या महिला किम जुंग सोक हे सर्व स्वतःला राणी सुरीरत्न ( राणी हिओ वांग ओक) च्या वंशावळीतील मानतात. त्यामुळेच आपल्या राणीचं स्मारक भारतात भव्यदिव्य होण्यासाठी त्यांनी २०१६ साली उत्तर प्रदेश सरकारला खूप मोठी मदत केली. दक्षिण कोरियाचे तत्कालीन राष्ट्रपती मून जे इन यांनी सपत्नीक म्हणजेच किम जुंग सोक यांच्या सोबत दिवाळीत अयोध्येला भेट दिली. शरयू नदीच्या काठावर त्यांनी अयोध्येतील दीप सोहळा साजरा तर केलाच पण आपल्या वंशाला जन्म देण्यासाठी राणी सुरीरत्न चे आभार ही मानले. 

राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) हिच्या अयोध्येतील संबंधांबद्दल आजही इतिहासकारांत वेगळी मते असली किंवा काही ठोस पुरावे नसले तरी दक्षिण कोरियातील त्यांचे वंशज मात्र भारतातील अयोध्येला आपल्या राणीचं जन्मस्थान मानतात. जिकडे ४०० वर्ष जुन्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या इतिहासावर वेगवेगळे दावे केले जातात तिकडे २००० वर्ष जुन्या इतिहासाबद्दल बोलायला नको. कसही असलं तरी राणीचे वंशज मात्र भारतातील आपल्या उगम स्थानाबद्दल ठाम आहेत. त्यामुळेच आजही हजारो कोरियन लोकं अयोध्येत राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) हिच्या जन्मस्थानाला आठवणीने भेट देतात. ज्यात प्रत्येकी वर्षी भर पडत आहे. त्याचवेळी भारतीय मात्र अयोध्येतील या इतिहासाबद्दल संपूर्णपणे अनभिज्ञ आहेत. किंबहुना असा इतिहास जतन करायचा असतो हे समजण्याची वैचारिक पातळी त्यांनी गाठलेली नाही असं नमूद करावं वाटते. आजही आमचा इतिहास हा प्रभू श्री रामाची जात ते शिवछत्रपतींची जात कोणती या पर्यंत मर्यादित आहे. कारण जातीपातीच्या राजकारणापलीकडे इतिहास शिकण्याची गरज आणि आवड आमच्यात निर्माण झालेली नाही. 

राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) आणि तिने दक्षिण कोरियात नेलेल्या अयोध्येतील दगडांची आठवण म्हणून भारतीय टपाल खात्याने २५ रुपयांच एक टपाल तिकीट काढलेलं आहे. ज्यात भारताने आपल्या राणीचा थोडा तरी योग्य सन्मान केला आहे असं वाटते. भारत ते दक्षिण कोरिया हा एका राणीचा प्रवास जसा दक्षिण कोरियन लोकांसाठी खास आहे तसाच तो भारतीयांसाठी असावा अशी मनोमन इच्छा... 

जय हिंद!!!

फोटो शोध सौजन्य :- गुगल (पहिल्या फोटोत राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) हीच टपाल तिकीट तर दुसऱ्या फोटोत दक्षिण कोरियन राष्ट्रपती आपल्या पत्नीसमवेत राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) हिच्या मुर्तीसोबत (अयोध्या इकडे ) तर तिसऱ्या फोटोत राणी सुरीरत्न (राणी हिओ वांग ओक) हिच्या स्मारकाचं उद्घाटन करताना दक्षिण कोरियाच्या पहिल्या महिला किम जुंग सोक) 

सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.