ऑईल आणि नैसर्गिक वायू क्षेत्र...एक उत्कृष्ट करियर पर्याय... विनीत वर्तक

ऑईल आणि नैसर्गिक  वायू क्षेत्र...एक उत्कृष्ट करियर पर्याय... विनीत वर्तक

ऑईल आणि नैसर्गिक वायू क्षेत्र म्हटलं, की आपल्याला समोर दिसतं ते पेट्रोल आणि डिझेल आणि आपल्या घरी नळावाटे  येणारा नैसर्गिक वायू. याचे उत्पादन कसे केले जाते, याची आपल्याला फारच जुजबी माहिती असते. थोडंसं या क्षेत्राविषयी. मुळात या दोन्ही गोष्टी पृथ्वीच्या भूगर्भात तयार होतात. त्यासाठी लागतात त्या ऑरगॅनिक गोष्टी ज्या भूस्तरामध्ये दाबल्या जाऊन, त्यांचं विघटन होतं, आणि योग्य ते तापमान आणि दाब मिळाला, की याचं रुपांतर होतं 'क्रूड ओईल'मध्ये. याला हायड्रोकार्बन असेही म्हटले जाते, कारण यात जास्ती करून हायड्रोजन आणि कार्बन याची संयुगं असतात. ही संयुगं तयार होण्यासाठी बऱ्याच गोष्टी जुळून याव्या लागतात. प्रथम ऑईल तयार होते आणि मग जसे खोलवर जाऊ तसा नैसर्गिक वायू. यातही बरेच प्रकार आहेत. तयार झालेलं ऑईल एखाद्या विशिष्ट भूस्तरात होते, आणि जेव्हा ही प्रक्रिया पूर्ण होते, तेव्हा त्याला पूर्णत्वास गेलेला दगड किवा भूस्तर असं म्हणतात. 

ही एक क्लिष्ट प्रक्रिया आहे आणि ही होण्यासाठी करोडो वर्षं जावी लागतात. म्हणजे आज आपण जे ऑईल काढतो आहोत, त्याची सुरूवात करोडो वर्षांपासून झाली आणि आजही ऑईल तयार होते आहे, फक्त आपण आज ज्या वेगाने काढतो आहे, तो वेग तयार होणाच्या वेगापेक्षा अतिप्रचंड आहे, आणि म्हणूनच हळूहळू याचे चटके आपल्याला बसत चालले आहेत. ऑईलच्या वाढणाऱ्या किंमती, हे त्याचंच द्योतक आहे. जगात ऑईलचा २०११च्या अखेर जवळपास १३२४ गुणिले १० चा ९ वा घात(१३२४ x (१०^९)) इतका साठा आहे. आजच्याप्रमाणे जर आपण ऑईल काढत राहिलो, तर जवळ पास अजून ६४ वर्षं हे ऑईल पुरू शकेल परंतु ही संख्या अतिशय ढोबळमानाने आहे. प्रत्येक देश स्वतःचा स्वार्थ बघून किती ऑइलचं उत्पादन करायचं ते ठरवत असतो आणि त्याचा सरळ सरळ परिणाम ऑईलच्या किंमतीवर होतो. जगातील सगळ्यात मोठा ऑईलचा साठा हा २०११ अखेर, सौदी अरेबियाकडे नसून व्हेनेझुएला या दक्षिण अमेरिकेतील देशाकडे आहे, यातून दररोज २.१ गुणिले १० चा ६ घात (२.१ x (१०^६)) इतकं बॅरल ऑईल काढले जाते, (१ बॅरल म्हणजे जवळपास 150 लीटर) तरीसुद्धा पुढची ३९१ वर्षं ऑईल पुरेल, इतका हा अतिप्रचंड साठा आहे. तर त्या खालोखाल नंबर लागतो, सौदी अरेबियाचा. हा देश रोज ८.९ गुणिले १० चा ६ वा घात (८.९ x (१०^६)) इतका बॅरल ऑईल रोज काढतो, या हिशोबाने त्यांच्याकडील ऑईल जवळपास ८१ वर्षं पुरेल. आज आपण रोज ९०००० बॅरल  इतकं ऑईल फस्त करत आहोत आणि त्यात भर पडतच आहे.  म्हणूनच येणाऱ्या काही काळात हे क्षेत्र पूर्ण जगाच्या दृष्टीने अतिशय महत्वाची भूमिका बजावणार आहे.

मुळात ऑईल हे जगाच्या अश्या ठिकाणी मिळते, की हे सगळे भाग हे काम करण्यासाठी अतिशय दुर्गम मानले जातात. सांगायचं झालं, तर वाळवंटी प्रदेश, समुद्र आणि पृथ्वीचे दोन ध्रुव. त्यामुळेच या क्षेत्रात काम करण्यात खूप जोखीम असते, पण या जोखमीमुळेच तुम्हाला मिळणारा मोबदला सामान्य नोकरीच्या कित्येकपट असतो. मुळात ऑईल जमिनीखालून बाहेर काढणं आणि त्यापासून पेट्रोल आणि डिझेल बनवणं, ही खूप खर्चिक प्रक्रिया आहे. सांगायचं झालं, तर एका खोल समुद्रात उत्खनन करणाऱ्या रिगचा भाव असतो रुपये २०,००० प्रत्येक मिनिटाला. म्हणजे तुम्ही जर कामात ५ मिनिटे वाया घालवली, तर तुम्ही कंपनीचा १ लाख रुपयांचं नुकसान केलं. इतका प्रचंड पैसा या सर्व प्रक्रियेत लागतो, की मुळातच खर्चिक असणारी ही प्रक्रिया देशोदेशांच्या भांडणं आणि श्रीमंत होणाच्या वृतीने अधिक खर्चिक होते. आता तुमच्या लक्षात आलंच असेल, की या क्षेत्रात काम करणाऱ्या कंपन्यांचा नफा आणि एकूण कामाचा आवाका किती प्रचंड असेल. थोडक्यात सांगायचं झालं, तर 'अएक्सोन मोबिल' या कंपनीचा २०११चा रेव्हेन्यू आहे, ४८६ बिलियन अमेरिकन $. मी ज्या कंपनीत काम करतो, तिचा रेव्हेन्यू आहे ४० बिलियन अमेरिकन $. आता हे उत्पन्न जगातील सर्वांत श्रीमंत पद्मनाभन मंदिरात मिळालेल्या खजिन्याच्या दुप्पट आहे, आणि तेही एका वर्षातील. (पद्मनाभन मंदिरातील खजिन्याची आजमितीला किंमत आहे १ ट्रिलिअन रुपये किवा २४ बिलियन अमेरिकन $) आणि 'मोबिल'चं वार्षिक उत्पन्न या खजिन्याच्या २० पट आहे. मग इतका अतिप्रचंड प्रमाणात पैसा या कंपनी कमावत असतात,  आणि त्यायोगे या क्षेत्रात काम करणारे सगळेच जण... क्रमश: 

(पुढील भागात ऑईल कसं शोधतात, काढतात त्याविषयी आणि या क्षेत्रात असणाऱ्या नोकरीच्या संधी, धोके आणि उत्पन्न यांविषयी... )