"व्हॉट अ शॉट" या नावाने काल एक क्लिप व्हायरल झाली आणि मन पुन्हा एकदा भूतकाळात गेलं. १९९८ चा काळ आणि शारजा क्रिकेट ग्राउंड. भारत आणि ऑस्ट्रेलिया च्या त्या सामन्यात मायकेल कास्प्रोवीच ला सचिन तेंडुलकर ने मारलेला तो उत्तुंग षटकार आणि टोनी ग्रेग च्या मुखातून निघालेले तेच शब्द पुन्हा ऐकल्यासारखे वाटले. पण यावेळेस ते शब्द एका भाष्यकाराच्या मुखातून बाहेर आले होते ते एका १७ वर्षाच्या मुलीसाठी जिच्या प्रतिभेने जगाला तोंडात बोटे घालायला लावली आहेत. जगातील एकमेव खांदा वापरून तिरंदाजी करणारी आणि आधुनिक कंपाऊंड धनुष्य वापरण्यात जगातील क्रमांक १ ची खेळाडू भारताची शितल देवी हिच्यासाठी.
शितल देवी भारताच्या मुकुटात म्हणजेच जम्मू काश्मीर इथल्या एका छोट्या खेडेगावात गरीब घरात राहणारी एक सर्वसामान्य मुलगी. जन्मतः फोकोमेलिया, या एका दुर्मिळ जन्मजात विकारामुळे आपले हात गमावून बसलेली. या आजारामुळे तिच्या हाताची वाढ होऊ शकलेली नाही. दोन्ही हात नसताना आपल्या मुलीच्या आयुष्यात पुढे काय वाढून ठेवलेलं आहे याची चिंता तिच्या आई वडिलांना लागून राहिलेली होती. शेती करणारे वडील आणि घरची बेताची परिस्थिती त्यात जम्मू काश्मीर सारखा संवेदनशील भाग अश्या सगळ्या खडतर परिस्थितीतून पुढे उज्ज्वल भविष्याचा विचार करण्याचं धाडस सर्वसामान्य माणसं करू शकत नाहीत. पण शितल वेगळी होती. म्हणतात न,
‘The only person stopping you is yourself. Where there is a will there is a way.’”
आपल्या दोन्ही हातांच्या नसण्याला शितल ने आपली सगळ्यात मोठं प्रेरणास्थान बनवलं. जे काम हात असणारी लोक करू शकतात ते आपण हात नसताना करून दाखवण्याचा चंग तिने बांधला. त्यातूनच मग हाताची काम पायाने आणि शरीराच्या इतर अवयवांच्या मदतीने करायला ती शिकली. मग ते लिखाण असो, केस विंचरण किंवा स्वतःला आरशात बघणं असो. वयाच्या १५ व्या वर्षापर्यंत जगाच्या काय आपल्या गावाच्या खिजगणतीत नसलेल्या शितल मधल्या प्रतिभेला ओळखलं ते भारताच्या सैन्य दलाने. राष्ट्रीय रायफल या भारतीय सैन्य दलाच्या एका कार्यक्रमात हात नसताना फक्त आपल्या पायांच्या जोरावर शिताफितीने झाडावर सरसर चढणाऱ्या शितल मधील प्रतिभेला भारताच्या सैन्य दलाने अचूक हेरलं आणि तिथून सुरु झाला एक वेगळा प्रवास.
भारताच्या सैन्य दलाने तिला योग्य ती औषध, व्यायाम आणि तिच्यातील लपलेल्या तिच्या स्वतःच्या प्रतिभेची जाणीव करून दिली. तिला दिलेल्या वेगवेगळ्या पर्यायातून तिने तिरंदाजी मधे आपल्याला रस असल्याचं सांगितलं. पण तिरंदाजी करण्यासाठी हात असणं गरजेचं होतं आणि त्यासाठी कृत्रिम अवयव (प्रोस्थेटिक्स) बसवणं हा पर्याय निवडावा लागणार होता. पण प्रोस्थेटिक्स हा पर्याय शितल च्या बाबतीत अव्यवहार्य असल्याचं स्पष्ट झाल्यानंतर सुद्धा शितल ने तिरंदाजी निवडण्याचा निर्णय घेतला. पॅराऑलम्पिक साठी भारतीय स्पर्धक तयार करण्याची जबाबदारी भारतीय सैन्याच्या या दलाने उचललेली होती त्यातून शितल च नाव पुढे आलं होतं. तिच्यातील प्रतिभेला पंखांचं बळ देण्यासाठी अभिलाषा चौधरी आणि कुलदीप वाधवान या कोचेस नी अव्याहत प्रयत्न केले. त्यातून अवघ्या दोन वर्षात शितल ने तिरंदाजी चे संदर्भ आज बदलवून टाकले आहेत.
२०२२ च्या पॅरा एशियन खेळात शितल ने आपल्या प्रतिभेची चुणूक आणि भारतीय सैन्याने दाखवलेला विश्वास सार्थ करताना तब्बल दोन सुवर्ण आणि एका रौप्य पदकाची कमाई केली. तिच्या वैशिष्ठपूर्ण अश्या धनुष्य बाण वापरण्याच्या कलेला अनेकांनी तेव्हाच कुर्निसात केला होता. दोन्ही हात नसताना ती तिचे धनुष्य तिच्या पायाच्या बोटांमध्ये पकडते आणि उजव्या पायाने उचलते. तिच्या जबड्याने बाण सोडण्यापूर्वी ती तिच्या खांद्याचा वापर करून स्ट्रिंग मागे खेचते. या गोष्टी वाचायला अतिशय सोप्या वाटत असल्या तरी प्रत्यक्षात करणं म्हणजे प्रत्यक्षात एखादं शिवधनुष्य उचलण्यापेक्षा कठीण काम आहे. जगात आजवर कोणीच असा पराक्रम महिलांच्या गटात करू शकलेलं नाही. यावरून शितल च्या प्रतिभेचा अंदाज आपण बांधू शकतो.
सध्या सुरु असलेल्या पॅरीस इथल्या पॅरा ऑलम्पिक खेळात आपल्या पहिल्या स्पर्धेत पहिला बाण सोडताना शितल ने 'बुल्स आय' म्हणजेच तंतोतंत लक्ष्याचा भेद केला. ते बघत असताना तिथल्या प्रत्येक प्रेक्षकाच्या आणि भाष्यकाराच्या अंगावर काटे उभे राहिले आणि नकळत त्यांच्या तोंडातून निघालं "व्हॉट अ शॉट". आजवर अनेक तिरंदाजांनी लक्ष्यच भेद केला असेल पण ज्या पद्धतीने,एकाग्रतेने आणि सर्व गोष्टी प्रतिकूल असताना शितल ने लक्ष्याचा भेद केला ते बघून आज सर्व जग म्हणते आहे. "व्हॉट अ शॉट"...
पॅरीस ऑलम्पिक मधे मेडल मिळवायला शितल कमी पडली असली तरी तिच्या प्रतिभेची जगाने नोंद घेतली आहे. नुसती नोंद नाही तर आज मेडल जिंकणाऱ्या स्पर्धकांपेक्षा शितल च्या त्या बुल्स आय ची चर्चा होते आहे. ज्यात विविध खेळातील जगातील नामवंत खेळाडू,समालोचक,प्रसिद्ध व्यक्ती समाविष्ट आहेत. असं म्हणतात,
"कभी कभी कुछ जीतने के लिए कुछ हारना भी पडता है. और हार कर जीतने वाले को बाजीगर कहते हैं"...
आज शितल भले ऑलम्पिक च्या स्पर्धेत स्वतःच पदक मिळवायला कमी पडली असेल पण मिश्र गटात तिने आणि राकेश कुमार यांनी मिळून भारतासाठी कांस्य पदकाची कमाई केली आहे. तिच्या कोच अभिलाषा चौधरी यांच्या मते,
“शीतल देवी ने तिरंदाजी निवडली नाही, तर तिरंदाजीने शीतलची निवड केली आहे.”
पॅरीस ऑलम्पिक मधे खेळाच्या २२ प्रकारात तब्बल ४४०० दिव्यांग खेळाडू समाविष्ट आहेत. प्रत्येकजण काहीतरी कमी असताना आपल्या प्रतिभेने ती कमतरता भरून काढत ज्यांची प्रकृती निरोगी आहेत त्यांना दाखवून देत आहेत की आपल्या इच्छा आणि आकांक्षेपुढे आकाश पण ठेंगणं आहे. याच पॅरीस ऑलम्पिक मधे एकीकडे आपल्या १०० ग्रॅम वाढलेल्या वजनाचा बाऊ करत राजकारण करून सर्व जगाला दोष देऊन स्वतःला मोठं करणाऱ्या खुज्या प्रवृत्तीच्या खेळाडूंना बघताना मन थोडं विषण्ण झालं होतं पण त्याच पॅरीस मधे आपल्या प्रतिभेने, आपल्या मेहनतीने आपल्याकडे नसलेल्या गोष्टींबद्दल रडत न बसता आपल्या त्याच कमतरतेला आपलं शस्त्र बनवत जगाला नोंद घ्यायला लावणाऱ्या शितल देवी ला माझा कडक सॅल्यूट. शितल देवी आता फक्त १७ वर्षाची आहे आणि माझ्या मते,
ये तो ट्रेलर हैं, पिक्चर अभी बाकी हैं....
असे अनेक शॉट शितल च्या भात्यातून निघतील की जग त्याची नोंद घेईल याबद्दल माझ्या मनात शंका नाही. तूर्तास तिच्या त्या शॉट साठी फक्त आणि फक्त...
'व्हॉट अ शॉट'....
फोटो सौजन्य :- गुगल
सूचना :- ह्या पोस्टमधील शब्दांकन (विनीत वर्तक ©) कॉपीराईट आहे.
